ज्ञानेश्वर महाराज सार्थ गाथा अभंग क्र.६
👉 अभंग अनुक्रमणिका 👉 ग्रंथ सूची पहा.
साती वारी दोन्ही आपणचि होउनि ज्ञानेश्वर म. सार्थ गाथा, उपासना काण्ड. प्रकरण :-१ ले, रूपवर्णन अभंग ६ ला.
साती वारी दोन्ही आपणचि होउनि । सुरतरुमाझारीं ओळगे ॥तळीं त्रिभंगी मांडूनि ठाण घेऊनि मेघाचें मान । विजु एकी वेढून बरवे गर्जतु गे माये ॥१॥ नवलावो गे माये न्याहाळितां कैसे मनाचे नयन उमळताती । तीही एक दृष्टि जिव्हा लाभती तरी सुलभु देखतां बोलती गे माये ॥धृ॥ पाहो याचे पाय । शंभूचिया माथां माये । सासिन्नली चंद्रदाहे गंगेतें ॥तेथ असुरांचीं शिरें । येथ सकळ शरीरें । तोडराचेनि बडिवारें गर्जतु गे माये ॥२॥
तेज सांवळें । रूप लाधलें परिमळें । अनंगाचेनि सळें । कासें कासियेला ॥तो पालऊ पांढर गळें । होतुका जगाचे डोळे । दुरुनियां सुनिळें रोविले गे माये ॥३॥ उपनिषदाचा गाभा । माजीं सौदर्याची शोभा । मांडिला दो खांबा । तैसा दिसे देखा । वेगळालिया कुंभस्थळा । परी हातु सरळा । पालटु बांधिला माळा । मेखळामिसें गे माये ॥४॥ भलतेउती वाहे न वाहे नदी । जेवीं स्थिरावे अगाधीं । तैसी पुंजाळता हे मांदी । दोंदी वेदांची ॥वरिलिया वक्षस्थळा । नुपुरे स्थानीचा डोळा । मागून निघे कमळा । नव्हे रोमराजी ॥५॥
लावण्य उदधी वेळा । तेंचि पैं वैजयंती माळा । वरी शोभतसे सोहळा । साकारवेचा । म्हणो प्रेम सुकाळा । जग मेळवितु गे माये ॥६॥ भोंवतीं तारांगणें पुंजु । माजीं अचळ सुरिजु । आला वक्षस्थळा उजु । कैसा दिसे देखा ॥जेवणेंनि अंगें । उभऊनि श्रीकरायोगें । योगनादातटीं रंगे । नभु दुमदुमतवो माये ॥७॥ इंद्रधनुष्य काढिलें । तया तळीं बहुडलें । तेंचि कुरळी वेढिलें । समाधिसुख देखा ॥अधरीचा गुणु । श्रुतीगर्भी समवर्णु । दोही खरीं गोडी वेणु । जग निववीतु वो माये ॥८॥
या वेधितां कांहींच नुरे । रूपा आलें हेंचि खरें । वरीं दावितां हें माजिरें । गोपवेशाचें ॥तमावरी हातियेरे । रविकाज काईये रे । तैसा रखुमादेविवरें । वीरें घेतलें गे माये ॥९॥
अर्थ:-
छत्रधर वगैरे मंडळीसह दोन्ही बाजूने आपणच होऊन, कल्पतरूच्या झाडाखाली दिडका उभा राहून, मेघासारखी कांती असणारा भगवान श्रीकृष्ण, विजेप्रमाणे लखलखीत स्वच्छ वस्र नेसून, गर्जना करीत आहे ग बाई ! ॥१॥ त्याला पाहताना मोठा चमत्कार वाटतो; त्याला पाहताना जणूकाय मनाचे डोळे उघडून त्याच्या स्वरूपाचा स्वाद घेण्याकरिता जिव्हा झाली की काय असे वाटते; म्हणून त्याला पाहण्याला किंवा त्याच्याशी बोलण्याला, तो मोठा सुलभ झाला ग भई ! ॥धृ॥ अंगाचा दाह झाला म्हणून आपल्या मस्तकावर चंद्र व गंगा धारण केली आहे, असा शंकर, या श्रीहरीच्या पायावर मस्तक ठेवीत आहे असा दिसतो ग बाई ! तेथे असुरांची शिरे वगैरे नम्र झालेली दिसतात; पायातल्या तोड्याच्या शोभेने ते शोभतात ग बाई ! ॥२॥
ते तेजस्वी सावळें रूप ज्यात परिमळ आहे, असे आज डोळ्याला लागले ग बाई ! आणि मदनाची शोभा नाहीशी करणारा पीतांबर कासेला नेसला आहे, त्याच्या सुंदर पदराकडे सगळ्या जगाचें डोळे लागले आहेत, दुरून पाहणाराला सुंदर शामवर्णाचे रूप तेथे ठाम उभे आहे असे वाटते. ॥३॥ जो श्रीकृष्ण परमात्मा उपनिषदांचे प्रतिपाद्य गुह्य असून हल्ली गवळ्यांच्या समुदायमध्ये अत्यंत सौदर्याची शोभा होऊन, लोकांच्या डोळ्यासमोर मांडलेला आहे; त्याला ज्यांनी ज्या भावनेने पाहावे त्यास तो तसा दिसतो.ज्याचे गंडस्थळ वेगळे वेगळे असून ज्याचे हात सरळ आहेत, ज्याच्या गळ्यात पुष्कळ माळा आहेत व ज्याच्या कमरेला मेखळा आहे ॥४॥
वाटेल तशी वाहणारी नदी असली तरी अगाध समुद्राच्या ठिकाणी ज्याप्रमाणे निश्चळ होते, त्याप्रमाणे वेदाने ज्याच्या स्वरूपाचे सौंदर्य महत्वाने वर्णन केले आहे, तो याप्रमाणे स्थिररूपाने उभा आहे.ज्याच्या वक्षस्थळावरती नजर ठरत नाही, कमला म्हणजे लक्ष्मी ज्याच्यापासून मागे सरत नाही ॥५॥ ज्याच्या गळ्यातील वैजयंती माळेने सौंदर्याच्या उदधीला भरती आल्यासारखी दिसते, म्हणजे सगुण रूपाची शोभा दिसते, तो भक्तांच्या प्रेमाकरिता या सगुणाच्या थडीला येऊन सर्वांनाच प्राप्त झाला आहे आणि जगाच्या नयनाला त्याचे स्वरूपसुख मिळून सुखाचा सुकाळ झाला आहे. ॥६॥ भोवतालच्या तारांगणाच्या पुंजामध्ये जसा चंद्र शोभतो, त्याप्रमाणे भोवतालच्या शोभेपेक्षा वक्षस्थळाची शोभा कशी सुंदर दिसते पहा !
श्रीकृष्ण उजवा हात उभारून मुरली वाजवित आहे, त्या मुरलीचा नाद इतका मधुर आहे की, त्याने श्रीकृष्ण स्वतःच योगनादाच्या तटाकी रंगून जातो आणि त्या मुरलीच्या नादाने सर्व आकाश दुमदुमून जाते हो ! ॥७॥ भगवंंताचे कुरूळे केश इंद्रधनुष्याचा रंग काढूच रंगविले आहेत की काय ? किंवा त्या केसाच्या खाली समाधीसुख राहिले आहे की काय असे वाटते.पाहा ! अधरात धरलेल्या वेणूचा गुण कसा आहे तो.त्या शब्दात सर्व वर्ण व्यवस्थेने असून दोन्ही बाजूने जोड वेणू वाजवून भक्तांना शांत करीत आहे ग बाई ! ॥८॥ याच्या स्वरूपाचा वेध लागला असताना, बाकी काहीच उरत नाही.मनाला मोह उत्पन्न करणारे असे हे गोपाचे स्वरूप आहे.ज्याचे दर्शन झाले असताना स्वरूपाचा नाश होतो, त्याच्यापुढे सूर्याची काय कथा आहे ! या रीतीने रखमादेवीचा वर जो विठ्ठलवीर त्याने हा गोपवेष घेतला ग बाई ! ॥९॥ ॥जय जय ज्ञानेश्वर माऊली ॥
संत ज्ञानेश्वर महाराज संपूर्ण साहित्य
ईतर लेख, गोसावी-बैरागी-संन्यासी\, ग्रंथाचे प्रश्नोत्तरे, ज्ञानेश्वर म. सार्थ गाथा, ज्ञानेश्वरी पारायण प्रत, प्रश्नोत्तर सूची, वैदिक-हिंदू संस्कृती, संत ज्ञानेश्वर चरित्र, संत ज्ञानेश्वर म. संपूर्ण चरित्र सूची, संत ज्ञानेश्वर संपूर्ण, संत तुकाराम संपूर्ण, संत नामदेव संपूर्ण, संत समाधी अभंग, संत सोपान काका संपूर्ण, सार्थ ज्ञानेश्वरी, सार्थ ज्ञानेश्वरी १८ वा अध्याय, सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सूची
संजीवन समाधी व जिवंत समाधी यात काय फरक
