Category संत सोपानकाका चरित्र

संत सोपानदेव हरिपाठ संत सोपानकाका हरिपाठ

संत सोपान देवा हरिपाठ एकूण अभंग ६ संत सोपान देवांचा हरिपाठ ६ अभंगांचा असून –” वायाची भ्रमसी कारे गुणराशी । वेगे केशवासी भजत जारे “ हे पहिल्या अभंगाचे दुसरे चरण या हरिपाठाचे धृवपद आहे .भजन करताना प्रत्येक अभंगा नंतर“वायाची भ्रमसी…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव हरिपाठ संत सोपानकाका हरिपाठ

संत सोपानदेव चरित्र ३९

भाग – ३९. अनुक्रमणिका त्यारात्री सोपानांना शांत निश्चिंत स्थिर झोप लागली होती.मुक्ता त्यांच्या अंगावर हात टाकुन जणूं त्याना धरुन ठेवुन निश्चिंत भावनेने शांत निजली होती जागे होते फक्त एकटे निवृत्तीनाथ, या निजलेल्या दोघांकडे अनिमिष नेत्राने एकटक बघत,जणुं या काळजाच्या तुकड्यांना…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३९

संत सोपानदेव चरित्र ३८

भाग – ३८. अनुक्रमणिका नामाची घायाळ,विकल परिस्थिती बघुन,सोपानदेव म्हणाले,अहो काका! उत्पत्ती,स्थिती,लय हा तर सृष्टीचा नियम आहे.प्रत्यक्ष परमेश्वरालाही त्याच पालन करावं लागतं.सागा बघु पांडुरंगाचा आदेश!ऐका मंडळी…ह्रदयाचा दगड आणि मनाचा कातळ करुन ऐका…“देव म्हणे नामया।मार्गशीर्ष गाठ ।।जावे सासवड।उत्सवासी।सोपानासी आम्ही।दिधले वचन।चला अवघे जण।…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३८

संत सोपानदेव चरित्र ३७

भाग – ३७. अनुक्रमणिका सोपानकाका संजीवन समाधी बद्दल सांगत होते.त्यांच्या आवाजांतील गोडवा,मोजक्या शब्दात सांगण्याची हातोटी,सुलभ सोपी भाषा हे ऐकतांना समोर बसलेल्या सर्वांची भावसमाधी लागली होती.सर्वात आधी भान आले ते निवृत्तीदादांना!त्यांनी व्यासपीठावर असलेल्या सोपानाला कडकडुन मिठी घातली.काय नव्हते त्या मिठीत?ज्ञानेशा च्या…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३७

संत सोपानदेव चरित्र ३६

भाग – ३६. अनुक्रमणिका एक दिवस सगळी संतमंडळी जमली असतांना संजीवन समाधीचा विषय निघाला.सिध्दयोगी असल्या शिवाय कुणालाच जमत नाही असं प्रत्येक जण आपापली मतं मांडु लागला. ज्ञानेश्वरांचा भक्त असलेल्या केरोबाच्या डोक्यावरुन ही चर्चा जात होती.माऊली सर्वांचा निरोप घेऊन गुहेत गेली…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३६

संत सोपानदेव चरित्र ३५

भाग – ३५. अनुक्रमणिका दुसर्‍या दिवशीचा सूर्य उदासपणे उगवला.ज्ञानदादा आपल्यात नाही हा विचारच सहन होत नव्हता.पण निवृत्तींना सावरावेच लागले.योगाभ्यास झाला,पण घरांत सोपान,मुक्ताची चाहुल लागेना म्हणुन त्यांनी त्यांचा सर्वत्र शोध घेतला.अनेक आशंका मनात आल्या. ज्ञानेशांनी घेतलेल्या संजीवन समाधी नंतर मनाला झालेले…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३५

संत सोपानदेव चरित्र ३४

भाग – ३४. अनुक्रमणिका मंदिराचे आवार लोकांनी फुलुन गेले होते.नामदेवांचे किर्तन सुरु झाले. लोकं उत्सुकतेने ऐकु लागले.सोपाकाका आणि ज्ञानेश्वर माऊली म्हणजे एक जण श्वास तर दुसरा उच्छश्वास,ज्ञानेश्वर माऊली म्हणजे नाम आणि सोपानकाका जप,ज्ञानेश्वर माऊली फुल तर सोपान काका सुगंध,ज्ञानेश्वर माऊली…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३४

संत सोपानदेव चरित्र ३३

भाग – ३३. अनुक्रमणिका दुसर्‍या दिवशी आईच्या चरण मुद्रेचा निरोप घेतांना त्यांना गलबलुन आले.लहानपणीच्या सार्‍या आठवणी डोळ्यासमोर तरळुन गेल्या.निग्रहाने डोळ्यातील अश्रू पुसले.गोठ्यातील गंगा गायीचे दावे सोडुन मोकळे केले.आणि उदास मनाने आळंदीकडे निघाले.पाठो पाठ गंगा गाय पण!वाटेत भोजलिंग काकांच घर होते,ते…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३३

संत सोपानदेव चरित्र ३२

भाग -३२. अनुक्रमणिका सोपानांनी १५ वा अध्याय लिहायला घेतला.इथ श्रीकृष्ण एका वेगळ्याच वृक्षाचं उदाहरण देऊन ज्ञानाचं महत्व सांगतो त्याचं अनुवाद त्यांनी केलं. “उर्ध्व मूळ आहे ज्या वृक्षाचे ।अधःशाखा विस्तार ज्याचे ।सत्य छेद वेदरुप तयाचे ।परी त्याते जाणे तो चि ज्ञानी…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३२

संत सोपानदेव चरित्र ३१

भाग – ३१. अनुक्रमणिका सकाळची दैनंदिन काम आटोपल्यावर पद्मासन घालुन श्लोक पठणास बसले.सगळं म्हणुन झालं आणि गंगाच्या हंंबरण्याचा आबाजानं भानावर आले.तिचं चारापाणी झालं तरी तीचं हंबरणं सुरुच होतं.आणि त्यांना हंबरण्याचे कारण समजले तेव्हा आनंदाला पारावारच राहिला नाही. साक्षात निवृत्तीदादा समोर…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३१

संत सोपानदेव चरित्र ३०

भाग – ३०. अनुक्रमणिका श्रीकृष्णाने जे अर्जुनाला सांगीतले तेच सोपानाने नागरी मराठीत लिहिलं .. मी जयाचा मातापिता।पितामह श्रेष्ठ कर्तामी पवित्र ओंकार असता ।ऋग,यजु,साम,वेद मी । आणि भगवंताचे हे सर्वव्यापक अधिष्ठान बघुन सोपानाचे डोळे भरुन आले.भगवंतांनी भक्ताला दिलेला दिलासा म्हणजे सर्वसामान्य…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३०

संत सोपानदेव चरित्र २९

भाग – २९. अनुक्रमणिका “कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचनमा कर्मफलहेतुर्भूर्मा ते संग्ङोsस्त्वकर्मणिफळाची अपेक्षा न करतां कर्म करीत राहणे हेच सामान्य माणसाचे जीवितकार्य आहे. तिसरा अध्याय कर्मयोगाचा! सोपानांना अतिशय आनंद झाला.कारण भगवंतांनी सांगीतलेली कर्मयोगाची सारी लक्षणे ज्ञानदादात आहेत.सोपानांनी लिहिले…” लोकांमाजी द्वीधा निष्ठता…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २९

संत सोपानदेव चरित्र २८

भाग -२८. अनुक्रमणिका सोपान सिध्दबेटवरच्या पर्णकुटी जवळ आले.अंगणांतील तुळशीवृंदावन जणुं वाटच पाहत होतं.तुळशीवृंदावना च्या सभोवती सारवलेल्या जमीनिवर पुसट पुसट आईच्या टोकदार निमुळत्या पावलांचे ठसे दिसले.त्या ठशांवरची माती बाजुला केली.ओणवे होऊन मस्तक टेकवलं!क्षणभर,एकच क्षण आणि दुसर्‍याच क्षणी आईss आईss म्हणुन ढसा…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २८

संत सोपानदेव चरित्र २७

भाग – २७. अनुक्रमणिका सोपानांची प्रतिभा पोर्णिमेच्या चंद्रासारखी तेजस्वी आणि पूर्णरुप झाली होती.सतत स्वतःला विकसित,स्वतःच ज्ञान परिपूर्ण करण्याचा प्रयत्न,एकलव्या प्रमाणे स्वतःच स्वतः शिकुन ज्ञान संपादन करण्याची त्यांची धडपड पाहुन निवृत्तींना कौतुक वाटले.सोपानाचं अध्ययन चालु होतं.ज्ञानदादानं तर समाजच्या उध्दारासाठी वाहुन घेतलं.…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २७

संत सोपानदेव चरित्र २६

भाग – २६. अनुक्रमणिका सर्व मंडळी उज्जैन,प्रयाग,द्वारका हस्तिनापूर, सगळीकडे जाऊन सर्व समावेशक अशा भागवत धर्माची पताका रोवुन परत आली.आळंदीला आल्यावर रोजचा दैनंदिन कार्यक्रम सुरु झाला.पण सोपान आतां आत्मध्यानांतच जास्त रमत होते.एक दिवस सोपानांनी एकटाक बसुन हरिपाठाचे अभंग पूर्ण केले.ते इतके…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २६

संत सोपानदेव चरित्र २५

भाग – २५. अनुक्रमणिका दुसर्‍या दिवशी भल्या पहाटेच विठ्ठलमंदिरांतुन ॐकार ध्वनी ऐकु येऊ लागला.वातावरनांत ॐनाद भरुन राहीला.लोकांची पावले आपसुकच मंदिराकडे वळली.मंदिराच्या गर्भगारांत निवृत्त,ज्ञानदेव,सोपान,मुक्ताई पद्मासन घालुन बसले होते.ध्वनींची स्पंदने वाढली जमलेले लोकं अनिमिष नेत्राने बघत होती.सारी आवर्तने,शांतीपाठ संपल्या वर पांडुरंगाला साष्टांग…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २५

संत सोपानदेव चरित्र २४

भाग – २४. अनुक्रमणिका लौकिक अर्थानं पारमार्थिक, आध्यात्मिकक आणि ज्ञानसंपदानं ही भावंडं महान होती.ही जितकी समाजाभिमुख होत गेली,तेवढा त्यांचा स्वशी संवाद वाढत गेला.सोपानही अपवाद नव्हते.ते ही स्वसंवेदी बनत होते अशातच एक दिवस भगवद्भक्त,विठ्ठल सखा नामदेव भेटायला आले.भक्त पुंडलिकांनी स्थापित केलेल्या…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २४

संत सोपानदेव चरित्र २३

भाग – २३. अनुक्रमणिका आचार्यांनी मानेनंच संमती दिली. सोपान अभिवादन करुन नम्रपणे म्हणाले भूदेव!आमच्या आईवडीलांनी आम्हा भावंडांची नावे ठेवली,ती संगती सांगण्या चा प्रयत्न करतो.माझे जेष्ठ बंधु व गुरु निवृत्तीदादांना प्रणाम करुन सुरुवात करतो.निवृत्ती,ज्ञानदेव,सोपान,मुक्ता यांचा अर्थ असा आहे की,”भौतिक संसारातून निवृत्त…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २३

संत सोपानदेव चरित्र २२

भाग – २२. अनुक्रमणिका गेल्या २०-२२ दिवसांच्या शिणवट्याने थकलेल्या चौघांनाही दुसर्‍या दिवशी जरा उशीराच जाग आली ती मामीआजीच्या आवाजानेच!आज त्यांच्याकडे श्राध्द असल्यामुळे गडबड सुरु होती.त्यांनाही ब्राम्हणभोजन झाल्या वर जेवायचे निमंत्रण दिल्यावर सोपानाचे चेहर्‍यावरची चिंता पाहुन निवृत्तीनाथांनी कारण विचारले.दादा!आपण इथे असल्याने…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २२

संत सोपानदेव चरित्र २१

भाग – २१. अनुक्रमणिका आपण मोठा भाऊ,गुरु असल्याचं दाखले देऊन हरप्रकारे निवृत्ती समजावुन सांगत दार उघडायची गळ घालुं लागले. सोपानही रडवेला होऊन म्हणाले,अरे दादा!तूच तर सांगीतले ना की,संन्यास्या ने रागालोभापलिकडे गेलं पाहिजे,दादा! संताप आवर!समाजानं तुला दुःख दिलं म्हणुन तू स्वतःला…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २१

संत सोपानदेव चरित्र २०

भाग – २०. अनुक्रमणिका शंकरशास्रींना व सार्‍या धर्मसभेला बोपदेवांनी आज्ञा केली,दोन दिवसांत या मुलांना योग्य न्याय देण्यात यावा.झाल्या प्रकरणाची पुनरावृत्ती होऊ नये.असे सांगुन ते उभे राहिले.धर्मसभा संपल्याची ती खुण होती.विनायकबुवा चौघांना पुढे घालुन झपट्याने धर्मगाराच्या बाहेर पडले माघारी मात्र शास्री…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २०

संत सोपानदेव चरित्र १२

भाग – १२. अनुक्रमणिका पैठणाला ज्ञानदेवांची झालेली किर्ती ऐकुन व त्यांच झालेल कौतुक पाहुन एक ब्राम्हण चांगदेवाला सांगण्यासाठी तापीतीरी जाऊन पैठणला झालेल्या सर्व घटनांचा वृतांत कथन केला. एका बारा वर्षाचा मुलगा रेड्यामुखी वेद बोलवतो हे कांही चांगदेवांच्या शिष्यांना पटले नाही,…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र १२

संत सोपानदेव चरित्र ११

भाग – ११. अनुक्रमणिका चारही भावंडंनी एकमेकांच्या हाता वर हात ठेवल्यावर,ज्ञानेश्वर म्हणाले,आई बाबा!आम्ही चौघेही या गंगेच्या साक्षीने तुम्हाला वचन देतो की,धर्मशास्राचा न्याय्य अर्थ लावुन सामान्य जनतेपर्यंत पोहचवण्याची तुमची संकल्पना पूर्ण करु ज्या धर्मसभेने तुम्हाला देहान्त प्रायश्चित दिले,त्याच धर्मसभेत तुमचा ससन्मानानं…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ११

संत सोपानदेव चरित्र ९

भाग – ९ अनुक्रमणिका सोपान,मुक्ताईच्या रडण्याचा आवाज ऐकुन पाण्याला जाणार्‍या कावेरीआक्का मागचा पुढचा विचार न करतां गडबडीने झोपडीत शिरल्या व समोरचे दृष्य पाहुन हसावं की रडावं हेच त्यांना कळेना.सोपानांच्या हातात केस अडकलेली तुटकी फणी,आणि मुक्ताचे मोकळे वेडेवाकडे विंचरलेले केस हे…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ९

संत सोपानदेव चरित्र ८

भाग – ८. अनुक्रमणिका रात्री झोपल्यावर निवृत्तीनाथ स्वप्नात बघत होते,ते गहिनीनाथांचा हात धरुन अवघ्या त्रिखंडात संचार करीत आहे,ज्ञानेशांना दिसले,ते धर्मसभेत उभे असुन सारी धर्मसभा त्यांना वंदन करीत आहे,सोपानांना दिसले,आपण कांहितरी छान लिहित आहे आणि दोन्ही दादा आपली पाठ थोपटत आहे.आणि…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ८

संत सोपानदेव चरित्र ७

भाग – ७ अनुक्रमणिका एरवी शांत समंजस असलेले आपले हे दोन भावांच्या चेहर्‍यावर एवढी वेदना,उद्विग्नता पाहुन सोपानांनी कारण विचारल्यावर,माधुकरी मागायला गेले असतां,ज्ञानेश्वराबरोबर घडलेला प्रसंग निवृत्तीनाथ सांगु लागले.एका घरासमोर ज्ञानदेव उभे राहुन ॐ भवति भिक्षां देही असा पुकारा केल्यावर हातात भाकर…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ७

संत सोपानदेव चरित्र ६

भाग – ६ अनुक्रमणिका सोपानांनी आईच्या नांवे फोडले ला टाहो झोपडीचे छत फाडत त्या ध्वनीने इंद्रायणीचा जणूं थरकाप उडाला. आपल्या या संथ वाहणार्‍या “जीवनदायीनी” या नावाला काळीमा फासणारं ठरलं.सोपानाच्या फोडलेल्या टाहोनं इंद्रायणीची ही अवस्था? तर त्याला कुशीत घेतलेल्या निवृत्तींची अवस्था…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ६

संत सोपानदेव चरित्र १०

भाग – १०. अनुक्रमणिका आईवडीलांची दशक्रीया विधी करायचे ठरवले पण,अनेक अडचणी समोर आल्या.अखेर कावेरीआक्का धावुन आल्या.त्यांच्या चिरंजीवाने आणि विनायकबुवांनी दिलेला मदतीचा हात पुरेसा होता.दिवसभर दशक्रीया विधी साठी लागणारे सामान,शिधा,पाणं,फुलं गोळा करण्यसाठी निवृत्ती,ज्ञानदेव बाहेर होते.सोपानही कांहीबाही कामं करीत होते.लहानग्या मुक्ताईला कश्याची…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र १०

संत सोपानदेव चरित्र ४

भाग- ४. अनुक्रमणिका आईच्या प्रेमळ स्पर्शाने थोपटत असल्याने निवृत्ती,ज्ञानदेव कधी निद्रेच्या कुशीत सामावले त्यांना कळलेही नाही. सोपान,मुक्ताई तर आधीच झोपी गेले होते.आपल्या हळव्या झालेल्या,अखेरची निरवा निरव करणार्‍या,मातृत्वाची प्रचिती देणार्‍या पत्नीचे हात हाती घेऊन गदगदल्या व अपराधी स्वरांत विठ्ठलपंत म्हणाले!खरं तर…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ४

संत सोपानदेव चरित्र ३

भाग – ३. अनुक्रमणिका त्रिम्बकेश्वरीही न्याय मिळत नाहीसे पाहुन कुंटुंबासह विठ्ठलपंत आळंदीस परतले.आणि आळंदीच्या ब्राम्हणवृंदा कडे क्षमायाचना करीत राहिले.आजही ते सकाळी माधुकरी मागायला गावात गेले असतां माधुकरी तर मिळाली नाही परंतु अपमान,अवहेलना व शिव्यांचे मात्र धनी बनले.निवृत्तीनाथांना हटयोगाची दीक्षा मिळुन…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ३

संत सोपानदेव चरित्र ५

भाग – ५. अनुक्रमणिका सोपानदेव काट्याकुट्यांची पर्वा न करतां आईss आईss करत बेभानपणे धावत होते.मुक्ता घरी एकटीच असल्याचे लक्षात आल्यावर,व आतांपर्यंत आई घरी पोहचली असेल असे वाटुन रक्ताळलेल्या पायांनी घरी आल्यावर मुक्ता रडत असलेली दिसली.पण आई?निवृत्तीनाथ ज्ञानदेव श्लोकांचे पठण संपवुन…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र ५

संत सोपानदेव चरित्र २

भाग – २. अनुक्रमणिका ज्ञानदेव म्हणाले,नामया!तुम्हीच असा विलाप करुं लागलात तर बाकीच्यां ना कोण सावरणार?भागवत धर्माच्या झेंड्याखाली सारा बहुजन समाज एकत्र आणुन आध्यात्मिक लोकशाहीचं,भक्तीचं राज्य उदयास आणलं आणि वारकरी धर्म पुनर्जीवित केला,हे माझं जीवित कार्य संपल्यावर,आपला वारसा दुसर्‍या वर सोपवुन…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र २

संत सोपानदेव प्रस्तावना

नमस्कार! अनुक्रमणिका संत श्री सोपानदेव ज्ञानेश्वर माऊलींचे धाकटे बंधु!ज्ञानेश्वर माऊली इतकेच प्रतिभाशाली,बुध्दीमान,मृदु स्वभावाचे.निवृत्तीनाथ व ज्ञानेश्वरांसारखे गुरु आणि मोठे भाऊ अशा दोघांचे मार्ग दर्शन सार्थकी लावणारा एक अलौकीक संत,माऊली लोकांच्या गळ्यातील ताईत बनले.ज्ञानेश्वर माऊलींच्या जीवनांवर, कार्यावर लाख अक्षरं लिहिल्या गेली, आजही…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव प्रस्तावना

संत सोपानदेव चरित्र १९

भाग – १९. अनुक्रमणिका निवृत्तीनाथांच्या स्वरांतील मार्दव्याचं कौतुक वाटुन आचार्य म्हणाले,सांग बाळ अनुमती आहे.मान झुकवुन पुढे येत म्हणाले,आचार्यदेव!मी विठ्ठलपंत व रुख्मिणीबाई कुळकर्णीचा जेष्ठ पुत्र, आणि गहिनीनाथांचा शिष्य निवृत्ती!मी द्वितिय पुत्र, निवृत्तीदादाचा धाकटा बंधु व शिष्य ज्ञानदेव!जेमतेम ७-८ वर्षाचं चंद्रासारखा शितल…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र १९

संत सोपानदेव चरित्र १८

भाग – १८. अनुक्रमणिका दुसरा दिवस उजाडला तोच मुळी उत्साहवर्धक!चौघांनीही आपली सकाळची सर्व कामे,आन्हिक आटोपली. तेवढ्यात विनायकबुवा आलेच.त्यांना वंदन केले.गोपाळकृष्णाला साकडं घालुन, मनोमन आईबाबांनाही नमस्कार करुन बुवांसोबत चौघेही बाहेर पडले.धर्म सभेत आज धर्मपंडीतांची गर्दी होती. पैंठणहुन धर्मसभेचे दोन आचार्य,पंडीत मोरेश्वरशास्री…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र १८

संत सोपानदेव चरित्र १७

भाग – १७. अनुक्रमणिका निवृत्तीनाथ सोपानांना ओंकार समजावत पुढे म्हणाले,ओंकारातला दुसरा स्वर आहे ‘ऊ’ऊ हे उच्छावारनाचं, त्यागाचं,समर्पनाचं,समर्पनशीलतेच तत्व आहे.अविनाशी तत्वाशी समरस होण्या साठी आत्म्याचं अधिष्ठान ‘ऊ’ या स्वराला लाभलं आहे.ओंकारांतील तिसरं अक्षर आहे ‘म’ म हे व्यंजन आहे.’म’ चा उच्चार…

संपूर्ण माहिती पहा 👆संत सोपानदेव चरित्र १७