सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा ओवी १२६ ते १५० पहा.

126-17
आंगेंचि द्रव्यें सुरसें । जे आंगेंचि पदार्थ गोडसे । आंगेंचि स्नेहें बहुवसें । सुपक्वें जियें ॥ 126 ॥
जे पदार्थ अंगानेच उत्तम रसभरित, गोड बव्हंशीं स्निग्ध, आणि सुपक्व असतात. 26
127-17
आकारें नव्हती डगळें । स्पर्शें अति मवाळें । जिभेलागीं स्नेहाळें । स्वादें जियें ॥ 127 ॥
जे आकाराने अवजड नसतात, स्पर्शाला मऊ असतात, जिभेला स्निग्ध रुचीचे असून जे स्वादिष्ट असतात. 27
128-17
रसें गाढीं वरी ढिलीं । द्रवभावीं आथिलीं । ठायें ठावो सांडिलीं । अग्नितापें ॥ 128 ॥
रसयुक्त वरून मऊ, पाणीदार (सुकलेली नव्हेत) व अग्नितापादिकांनीं कसलेली नव्हेत. 28
129-17
आंगें सानें परीणामें थोरु । जैसें गुरुमुखींचें अक्षरु । तैशी अल्पीं जिहीं अपारु । तृप्ति राहे ॥ 129 ॥
गुरूपदेशाचीं अक्षरे थोडी असली तरी अर्थ फार थोर असतो, तसा जो आहार आकाराने स्वल्प, पण परिणामाच्या दृष्टीने थोर असून ज्याचे अल्प सेवन करूनही तृप्ति टिकून असते. 29
130-17
आणि मुखीं जैसीं गोडें । तैसीचिहि ते आंतुलेकडे । तिये अन्नीं प्रीति वाढे । सात्त्विकांसी ॥ 130 ॥
आणि जें रुचीने गोड तसेच परिणामानेही गोड अशा अन्नाविषयीं सात्विक जीवाचे प्रेम असतें. 130

131-17
एवं गुणलक्षण । सात्त्विक भोज्य जाण । आयुष्याचें त्राण । नीच नवें हें ॥ 131 ॥
सात्विक अन्नाचे लक्षण असे असते; ह्याच्या सेवनाने नित्य आयुष्यवर्धन होत असते. 31
132-17
येणें सात्त्विक रसें । जंव देहीं मेहो वरीषे । तंव आयुष्यनदी उससे । दिहाचि दिहा ॥ 132 ॥
अशा सात्विक अन्नांचा वर्षाव देहावर होत असतां दिवसेंदिवस त्या देहाच्या आयुष्य नदीला पूर येतो. 32
133-17
सत्त्वाचिये कीर पाळती । कारण हाचि सुमती । दिवसाचिये उन्नती । भानु जैसा ॥ 133 ॥
दिवसाच्या वृद्धीला जसा सूर्य कारण आहे त्याप्रमाणे सत्ववृद्धीस व रक्षणास हाच आहार कारण आहे. 33
134-17
आणि शरीरा हन मानसा । बळाचा पैं कुवासा । हा आहारु तरी दशा । कैंची रोगां ॥ 134 ॥
आणि शरीराला व मनाला बल अर्पण करणाऱ्या ह्या आहाराचा आश्रय असल्यावर तेथे रोगाचा प्रवेश कसा होणार? 34
135-17
हा सात्त्विकु होय भोग्यु । तैं भोगावया आरोग्यु । शरीरासी भाग्यु । उदयलें जाणो ॥ 135 ॥
असा सात्विक आहार भोग्य म्हणून प्राप्त असेल तरच आरोग्याच भोग घडण्याचे शरीराचे भाग्य उदयाला आले आहे असे म्हणावें. 35

136-17
आणि सुखाचें घेणें देणें । निकें उवाया ये येणें । हें असो वाढे साजणें । आनंदेंसीं ॥ 136 ॥
आणि त्याचे सर्व व्यापार या आहाराने सुखमय होतात; फार काय सांगावें? त्याची वृत्ति सदा आनंदी असते. 36
137-17
ऐसा सात्त्विकु आहारु । परीणमला थोरु । करी हा उपकारु । सबाह्यासी ॥ 137 ॥
-ह्याप्रमाणे सात्विक आहाराचा फार थोर परिणाम असून तो अंतर्बाह्य सर्वप्रकारें उपकारक आहे. 37
138-17
आतां राजसासि प्रीती । जिहीं रसीं आथी । करूं तयाही व्यक्ती । प्रसंगें गा ॥ 138 ॥
आतां प्रसंगवशांत ज्या रसांची राजस वृत्तीच्या माणसाला आवड असते त्याचेही वर्णन करू.38
कट्वम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः ।
आहारा राजसस्येष्टा दुःखशोकामयप्रदाः ॥ 17.9॥
139-17
तरी मारें उणें काळकुट । तेणें मानें जें कडुवट । कां चुनियाहूनि दासट । आम्ल हन ॥ 139 ॥
फक्त मरण आणीत नाही इतकेच काय तें कमी; बाकी कडूपणाला काळकूट विषासारखे; चुन्याहून दाह करणारे जे आंबट असते. 39
140-17
कणिकीतें जैसें पाणी । तैसेंचि मीठ बांधया आणी । तेतुलीच मेळवणी । रसांतरांची ॥ 140 ॥
कणीक भिजविण्यास लागणाऱ्या पाण्याच्या बरोबरीने आंत मीठ व अन्य खारट तुरट रस मिळविणे.140

141-17
ऐसें खारट अपाडें । राजसा तया आवडे । ऊन्हाचेनि मिषें तोंडें । आगीचि गिळी ॥ 141 ॥
असे अत्यंत खारट पदार्थ राजस प्रकृतीच्या पुरुषाला आवडतात व तो इतके कढत पदार्थ सेवन करितो की, तोंडाने जणु अग्नीच गिळतो ! 41
142-17
वाफेचिया सिगे । वातीही लाविल्या लागे । तैसें उन्ह मागे । राजसु तो ॥ 1142 ॥
त्या पदार्थातून निघणाऱ्या वाफांवर जणु दिव्याची वातही पेटवित येईल असे उष्ण पदार्थ तो मागत असतो. 42
143-17
वावदळ पाडूनि ठाये । साबळु डाहारला आहे । तैसें तीख तो खाये । जें घायेविण रुपे ॥ 143 ॥
वावटळीपेक्षांही तुफान उडविणारें व प्रहार करील असें तिखट तो खातो कीं, ज्याने प्रत्यक्ष घावाशिवाय जणु जखम झाली आहे असे वाटावें. 43
144-17
आणि राखेहूनि कोरडें । आंत बाहेरी येके पाडें । तो जिव्हादंशु आवडे । बहु तया ॥ 144 ॥
आणि आंत बाहेर सारखे कोरडे व रूक्ष असें तोंडी लावणे त्याला फार आवडतें. 44
145-17
परस्परें दांतां । आदळु होय खातां । तो गा तोंडीं घेतां । तोषों लागे ॥ 145 ॥
जे पदार्थ खाऊ गेले असतां दांतावर दांत आदळावे असे कडक पदार्थ खाण्यांत त्याला संतोष वाटतो. 45

146-17
आधींच द्रव्यें चुरमुरीं । वरी परवडिजती मोहरी । जियें घेतां होती धुवारी । नाकेंतोंडें ॥ 146 ॥
जातीनेच पदार्थ झणझणीत, त्यांत वर मोहरीसारखी फोडणी कीं, जी खातांना नाकातोंडांतून श्वास अगर शिंका येतात. 46
147-17
हें असो उगें आगीतें । म्हणे तैसें राइतें । पढियें प्राणापरौतें । राजसासि गा ॥ 147 ॥
हे असो; आगीलाही मागे टाकणारें असें सणसणीत रायतें त्या राजसाला प्राणापेक्षां आवडतें. 47
148-17
ऐसा न पुरोनि तोंडा । जिभा केला वेडा । अन्नमिषें अग्नि भडभडां । पोटीं भरी ॥ 148 ॥
ज्याची कितीही भक्षण केले तरी तृप्ति होत नाहीं असा जिभेचा वेडा झालेला मनुष्य, अन्नाच्या मिषाने जणू पोटांत अग्नीच सांठवितो. 48
149-17
तैसाचि लवंगा सुंठे । मग भुईं गा सेजे खाटे । पाणियाचें न सुटे । तोंडोनि पात्र ॥ 149 ॥
त्याचप्रमाणे लवंगा, सुंठ वगैरे खाऊन भुईवर अंथरुणावर किंवा खाटेवर जो लोळतो व तोंडापुढील पाण्याचे भांडे दूर करीत नाही. 49
150-17
ते आहार नव्हती घेतले । व्याधिव्याळ जे सुतले । ते चेववावया घातलें । माजवण पोटीं ॥ 150 ॥
तो त्यांनीं आहार केला असें न म्हणतां शरीरांत सुप्त असलेले रोगरूपी सर्प जागे करण्यासाठीं पोटांत जणू माजोरी पदाथच भरले आहेत. 150

Sartha Dnyaneshwari Chapter 17th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Satarawa Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सतरावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 17 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा संपूर्ण