सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १ वा ओवी १०१ ते १२५ पहा.

101-17
कां वैद्यातें करी सळा । रसु सांडी पाय खोळां । तो रोगिया जेवीं जिव्हाळा । सवता होय ॥ 101 ॥
किंवा वैद्याचा द्वेष करून जो औषध लाथेनें उडवितो असा रोगी जसा मरणार जसे निश्चित. 1
102-17
नाना पडिकराचेनि सळें । काढी आपुलेचि डोळे । तें वानवसां आंधळें । जैसें ठाके ॥ 102 ॥
किंवा डोळस माणसाचा द्वेष करून जो स्वतःचेच डोळे फोडून घेतो, तो जसा घरांत आंधळा होऊन बसतो. 2
103-17
तैसें तयां आसुरां होये । निंदूनि शास्त्रांची सोये । सैंघ धांवताती मोहें । आडवीं जे कां ॥ 103 ॥
त्याप्रमाणे, शास्त्रीय मार्गाची निंदा करून स्वैराचाररूपी अरण्यांत जे भटकतात त्या आसुरांची तशी स्थिति होते. 3
104-17
कामु करवी तें करिती । क्रोधु मारवी ते मारिती । किंबहुना मातें पुरिती । दुःखाचा गुंडां ॥ 104 ॥
इच्छेस येईल ते करतात, ज्यावर क्रुद्ध होतील त्याला मारतात किंबहुना नसती पीडा म्हणून माझी मूर्तीही गाडून टाकतात.4
कर्षयन्तः शरीरस्थं भूतग्राममचेतसः ।
मां चैवान्तः शरीरस्थं तान् विद्ध्यासुरनिश्चयान् ॥17. 6॥
105-17
आपुलां परावां देहीं । दुःख देती जें जें कांहीं । मज आत्मया तेतुलाही । होय शीणु ॥ 105 ॥
स्वतःच्या व दुसऱ्याच्या देहाला ते ह्याप्रमाणे जी पीडा करितात, ती सर्व सर्वांतर्यामीं जो मी, त्या मलाच होते. 5

106-17
पैं वाचेचेनिही पालवें । पापियां तयां नातळावें । परी पडिलें सांगावें । त्यजावया ॥ 106 ॥
ह्या पाप्यांच्या वर्णनाने वाणी विटाळणेही बरें नव्हे; पण, त्यांचा त्याग करावा हे सांगण्यासाठी वर्णन करावें लागले. 6
107-17
प्रेत बाहिरें घालिजे । कां अंत्यजु संभाषणीं त्यजिजे । हें असो हातें क्षाळिजे । कश्मलातें? ॥ 107 ॥
प्रेत घराबाहेर काढावें लागतें, ‘दूर हो’ असें बोलूनच अंत्यजापाशीं भाषण टाळावें लागतें किंवा घाण ही हातनेच धुवून टाकावी लागते. 7
108-17
तेथ शुद्धीचिया आशा । तो लेपु न मनवे जैसा । तयांतें सांडावया तैसा । अनुवादु हा ॥ 108 ॥
येथे शुद्धतेचा हेतु असल्यामुळे ह्या अमंगल गोष्टी केल्या असे जसे कोणी समजत नाही, म्हणून त्यांच्या त्यागार्थ केलेला अनुवाद (वर्णन) दूषणीय म्हणतां येत नाही. 8
109-17
परी अर्जुना तूं तयांतें । देखसी तैं स्मर हो मातें । जे आन प्रायश्चित्त येथें । मानेल ना ॥ 109 ॥
तर अर्जुना, तुला त्यांचे दर्शन झाले (असुर=तामस) तर माझे स्मरण करत जा; येथे दुसरें प्रायश्चित्त कामाचे नाही. 9
110-17
म्हणौनि जे श्रद्धा सात्त्विकी । पुढती तेचि पैं येकी । जतन करावी निकी । सर्वांपरी ॥ 110 ॥
तरी जी एक सात्विक श्रद्धा तिचेच इतःपर दक्षतेने सर्वांच्यावर जतन करावें. 110

111-17
तरी धरावा तैसा संगु । जेणें पोखे सात्त्विक लागु । सत्त्ववृद्धीचा भागु । आहारु घेपें ॥ 111 ॥
म्हणून ज्यायोगे सत्वबुद्धीची वाढ होईल असाच संग धरावा आणि आहारही सत्वाची वृद्धि करील असाच सेवन करावा. 11
112-17
एऱ्हवीं तरी पाहीं । स्वभाववृद्धीच्या ठाईं । आहारावांचूनि नाहीं । बळी हेतु ॥ 112 ॥
अरे, पाहू गेले तर स्वभावामध्ये पालट अगर वृद्धि व्हावी अशी इच्छा असेल तर त्याला आहारावांचून अन्य बलवान हेतु नाहीं. 12
113-17
प्रत्यक्ष पाहें पां वीरा । जो सावध घे मदिरा । तो होऊनि ठाके माजिरा । तियेचि क्षणीं ॥ 113 ॥
ह्याचे प्रत्यक्ष उदाहरण म्हणजे, शुद्धीवर असलेला जो मनुष्य त्याने दारूचे सेवन केले तर तो तत्क्षणीं माजून बरळतो. 13
114-17
कां जो साविया अन्नरसु सेवी । तो व्यापिजे वातश्लेष्मस्वभावीं । काय ज्वरु जालिया निववी । पयादिक? ॥ 114 ॥
किंवा जो मर्यादेबाहेर अन्नसेवन करतो त्याला वात व कफ ह्यांचा विकार होतो किंवा ज्वर आला असतां दुधाच्या सेवनाने तो निघेल काय? 14
115-17
नातरी अमृत जयापरी । घेतलिया मरण वारी । कां आपुलिया{ऐ}सें करी । जैसें विष ॥ 115 ॥
नाहीतर, अमृतसेवनाने जसें मरण टळते, किंवा विष घेतले असतां त्याने मृत्यु येतो. 15

116-17
तेवीं जैसा घेपे आहारु । धातु तैसाचि होय आकारु । आणि धातु ऐसा अंतरु । भावो पोखे ॥ 116 ॥
त्याप्रमाणे जसा किंवा ज्या प्रकारचा आहार असेल त्या प्रकारची धातु शरीरांत उत्पन्न होते व जशी धातु असेल त्याप्रमाणे अंतःकरणाचा (मनाचा) स्वभाव पोसला जातो. 16
117-17
जैसें भांडियाचेनि तापें । आंतुलें उदकही तापे । तैसी धातुवशें आटोपे । चित्तवृत्ती ॥ 117 ॥
भांडे तापलें म्हणजे आंतलें उदकही जसें तापते, त्याप्रमाणे धातूच्या अनुरोधाने चित्तवृत्ति बनत असते. 17
118-17
म्हणौनि सात्त्विकु रसु सेविजे । तैं सत्त्वाची वाढी पाविजे । राजसा तामसा होईजे । येरी रसीं ॥ 118 ॥
म्हणून सात्विक अन्नसेवनाने सत्वगुणाची व दुसऱ्या दोन जातीच्या अन्नानें रजोगुण व तमोगुण ह्यांची वाढ होते. 18
119-17
तरी सात्त्विक कोण आहारु । राजसा तामसा कायी आकारु । हें सांगों करीं आदरु । आकर्णनीं ॥ 119 ॥
तरी, कोणता आहार सात्विक आहे, राजस व तामस आहाराचे स्वरूप अगर लक्षण काय ते सांगतों, नीट श्रवण कर. 19
आहारस्त्वपि सर्वस्य त्रिविधो भवति प्रियः ।
यज्ञस्तपस्तथा दानं तेषां भेदमिम शृणु ॥ 17.7॥
120-17
आणि एकसरें आहारा । कैसेनि तिनी मोहरा । जालिया तेही वीरा । रोकडें दाऊं ॥ 120 ॥
आणि अर्जुना, सामान्य अन्नाचे तीन प्रकार (सत्व, रज, तम) कसे झाले ते स्पष्ट करून दाखवितों. 120

121-17
तरी जेवणाराचिया रुची । निष्पत्ति कीं बोनियांची । आणि जेवितां तंव गुणांची । दासी येथ ॥ 121 ॥
हें पहा, भोक्त्याच्या रुचीप्रमाणे अन्न तयार होत असते आणि भोक्ता तर, गुणांचा ताबेदार आहेच. 21
122-17
जे जीव कर्ता भोक्ता । तो गुणास्तव स्वभावता । पावोनियां त्रिविधता । चेष्टे त्रिधा ॥ 122 ॥
कर्ता भोक्ता जो जीव, तो स्वभावतःच तीन गुणांप्रमाणे तीन प्रकारचा व्यवहार करीत असतो. 22
123-17
म्हणौनि त्रिविधु आहारु । यज्ञुही त्रिप्रकारु । तप दान हन व्यापारु । त्रिविधचि ते ॥ 123 ॥
म्हणून आहार तीन प्रकारचा आहे; यज्ञही तीन प्रकारचे आहेत व तप, दान व इतर क्रियाही तीन प्रकारच्या आहेत. 23
124-17
पैं आहार लक्षण पहिले? । सांगों जें म्हणितलें । तें आईक गा भलें । रूप करूं ॥ 124 ॥
परंतु आधीं प्रथम सांगितलेल्या आहाराचे लक्षण सांगतों, ते नीट श्रवण कर. 24
आयुः सत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिवर्धनाः ।
रस्याः स्निग्धाः स्थिरा हृद्या आहाराः सात्त्विकप्रियाः ॥17. 8॥
125-17
तरी सत्त्वगुणाकडे । जें दैवें भोक्ता पडे । तैं मधुरीं रसीं वाढे । मेचु तया ॥ 125 ॥
तरी, दैवयोगानें, जेव्हां भोक्ता सत्वगुणी असतो तेव्हां, मिष्टान्न सेवनाकडे त्याचा विशेष ओढा असतो. 25

Sartha Dnyaneshwari Chapter 17th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Satarawa Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सतरावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 17 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा संपूर्ण