सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा ओवी ४०१ ते ४२५ पहा.

401-17
पाहें पां ॐतत्सत् ऐसें । हें बोलणें तेथ नेतसे । जेथूनि कां हें प्रकाशे । दृश्यजात ॥ 401 ॥
अरे, असे पहा, ‘ॐ तत्सत’ हा उच्चार तो करणाराला त्या स्थलाप्रत नेतो कीं जेथून किंवा ज्यायोगे ह्या दृश्यजाताला प्रकाश अथवा सत्ता प्राप्त होते. 1
402-17
तें तंव निर्विशिष्ट । परब्रह्म चोखट । तयाचें हें आंतुवट । व्यंजक नाम ॥ 402 ॥
सर्व विशेषभावरहित जें केवल शुद्ध परब्रह्म त्यांचे ‘ॐ तत्सत्’ हें अखेरच्या खुणेचे वाचक नांव आहे. 2
403-17
परी आश्रयो आकाशा । आकाशचि का जैसा । या नामानामी आश्रयो तैसा । अभेदु असे ॥ 403 ॥
परंतु, आकाश अन्य कोणाच्या आधारावर नसून जसें स्वतःच्याच आधारावर स्थित आहे तसे ॐ तत्सत् नाम व नामी परब्रह्म हीं अभेदत्वाने स्वरूपतः स्वाश्रयावरच किंवा आश्रयरहित स्थित आहेत. 3
404-17
उदयिला आकाशीं । रवीचि रवीतें प्रकाशी । हे नामव्यक्ती तैसी । ब्रह्मचि करी ॥ 404 ॥
आकाशांत सूर्योदय झाला हें सूर्यप्रकाशानेंच जाणले जाते; तसें हें नाम व नामी परब्रह्म हे स्वप्रकाशत्वाने अभेदरूपाने प्रकाशित आहे. 4
405-17
म्हणौनि त्र्यक्षर हें नाम । नव्हे जाण केवळ ब्रह्म । ययालागीं कर्म । जें जें कीजे ॥ 405 ॥
म्हणून ॐ तत्सत् हे तीन अक्षरीं नाम नांव नसून शुद्ध ब्रह्मच होय, म्हणून जें जें कर्म करिशील,5
यज्ञे तपसि दाने च स्थितिः सदिति चोच्यते ।
कर्म चैव तदर्थीयं सदित्येवाभिधीयते ॥17. 27॥

406-17
तें याग अथवा दानें । तपादिकेंही गहनें । तियें निफजतु कां न्यूनें । होऊनि ठातु ॥ 406 ॥
ते यज्ञकर्म असो, दान असो, अथवा तपादिकासारखे गहन कर्म असो; व हीं सर्व कर्मे यथाविधि पार पडोत किंवा विकल होवोत. 6
407-17
परी परीसाचा वरकली । नाहीं चोखाकिडाची बोली । तैसी ब्रह्मीं अर्पितां केलीं । ब्रह्मचि होती ॥ 407 ॥
परंतु परिसाच्या स्पर्शानें जें लोह सुवर्णत्व पावतें त्या सोन्यांत चांगलावाईटपणा कसून पाहाण्याचे कारण नसते, त्याप्रमाणे ॐ तत्सत् मंत्राणे ब्रह्मार्पण केलेलीं कर्मे ब्रह्मरूपच होतात. 7
408-17
उणिया पुरियाची परी । नुरेचि तेथ अवधारीं । निवडूं न येती सागरीं । जैसिया नदी ॥ 408 ॥
लक्ष्यांत असावें कीं, त्या कर्मात उणे पुरें असें कांहीं राहातच नाही. उदा. नद्या एकदां समुद्रास मिळाल्यावर जसा त्यांचा चांगलेवाईटपणा अथवा पवित्र अपवित्रपणा वेगळा नसतो. 8
409-17
एवं पार्था तुजप्रती । ब्रह्मनामाची हे शक्ती । सांगितली उपपत्ती । डोळसा गा ॥ 409 ॥
त्याप्रमाणे हे बुद्धिमंत पार्था, ब्रह्मनामाच्या अंगीं असलेली शक्ति तुला दृष्टांतपूर्वक सांगितली. 9
410-17
आणि येकेकाही अक्षरा । वेगळवेगळा वीरा । विनियोगु नागरा । बोलिलों रीती ॥ 410 ॥
आणि त्र्यक्षरी मंत्रांतील प्रत्येक अक्षराचा वेगवेगळयास्थलीं कसा विनियोग करावा ती रीतही सांगितली. 410

411-17
एवं ऐसें सुमहिम । म्हणौनि हें ब्रह्मनाम । आतां जाणितलें कीं सुवर्म । राया तुवां? ॥ 411 ॥
अर्जुना, तुझ्या आतां वर्म ध्यानात आलें असेल कीं, अशी सर्वश्रेष्ठ व सुप्रसिद्ध जी वस्तु, त्याला बृहत् (मोठे) ह्या धातूच्या अर्थानुसार “ ब्रह्म ” हें नांव प्राप्त झाले. 11
412-17
तरी येथूनि याचि श्रद्धा । उपलविली हो सर्वदा । जयाचें जालें बंधा । उरों नेदी ॥ 412 ॥
तरी अर्जुना, इतःपर ह्या नामावर नित्य श्रद्धा ठेवून तू कर्म केलीं असतां तीं जन्मबंधास कारणीभूत होणार नाहीत. (तू मुक्त होशील) 12
413-17
जिये कर्मीं हा प्रयोगु । अनुष्ठिजे सद्विनियोगु । तेथ अनुष्ठिला सांगु । वेदुचि तो ॥ 413 ॥
ज्या कर्मामध्ये ह्या मंत्राचा (प्रयोगाचा) यथाविधि विनियोग केला जातो तेथे सर्व वेदाचेच अनुष्ठान घडल्याचे श्रेय जोडले. 13
अश्रद्धया हुतं दत्तं तपस्तप्तं कृतं च यत् ।
असदित्युच्यते पार्थ न च तत्प्रेत्य नो इह ॥17.28॥
ॐ तत्सदिति श्रीमद्‌भगवद्‌गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे श्रद्धात्रयविभागयोगो नाम सप्तदशोऽध्यायः ॥17॥
अर्थ : ॐ हे परमसत्य आहे. याप्रमाणे श्रीमद्‌भगवद्‌गीतारूपी उपनिषद तथा ब्रह्मविद्या आणि योगशास्त्राविषयी श्रीकृष्ण आणि अर्जुन यांच्या संवादातील श्रद्धात्रयविभागयोग नावाचा हा सतरावा अध्याय समाप्त झाला. ॥17॥
414-17
ना सांडूनि हे सोये । मोडूनि श्रद्धेची बाहे । दुराग्रहाची त्राये । वाढऊनियां ॥ 414 ॥
नाहीतर, हा मार्ग सोडून, श्रद्धेचा त्याग करून, दुराग्रहाच्या भरी भरून 14
415-17
मग अश्वमेध कोडी कीजे । रत्नें भरोनि पृथ्वी दीजे । एकांगुष्ठींही तपिजे । तपसाहस्रीं ॥ 415 ॥
मग जरी करोडो अश्वमेध केले, रत्नपूर्ण पृथ्वी दान केले, किंवा एका अंगठयावर उभे राहून हजारों वर्षे कैक तपे केलीं. 15

416-17
जळाशयाचेनि नांवें । समुद्रही कीजती नवे । परी किंबहुना आघवें । वृथाचि तें ॥ 416 ॥
किंवा परोपकारार्थं समुद्रासारखे महान तलावादि (जलाशय) बांधिले तरी ते जणू सर्व व्यर्थ होय. 16
417-17
खडकावरी वर्षले । जैसें भस्मीं हवन केलें । कां खेंव दिधलें । साउलिये ॥ 417 ॥
खडकावर वृष्टि व्हाव, भस्मांत हवन करावें अथवा सावलीला आलिगन देण्यास जावें, 17
418-17
नातरी जैसें चडकणा । गगना हाणितलें अर्जुना । तैसा समारंभु सुना । गेलाचि तो ॥ 418 ॥
किंवा, अर्जुना, आकाशाला ठोंसे मारावे त्याप्रमाणे ही सर्व कमें वृथा होतात. 18
419-17
घाणां गाळिले गुंडे । तेथ तेल ना पेंडी जोडे । तैसें दरिद्र तेवढें । ठेलेंचि आंगीं ॥ 419 ॥
घाण्यांत पाषाणगोटे घालून गाळू गेले असतां जसे तेल किंवा पेड (पेंड) कांहींच मिळत नाही; त्याप्रमाणे ह्या कर्माची स्थिति होऊन व्यर्थ श्रम द्रव्यादि हानि मात्र होऊन दरिद्र जोडले जातें 19
420-17
गांठीं बांधली खापरी । येथ अथवा पैलतीरीं । न सरोनि जैसी मारी । उपवासीं गा ॥ 420 ॥
पदरात खापऱ्या बांधून ह्या किंवा अन्य देशांत गेले तरी त्यांचा द्रव्य म्हणून कोठेही स्वीकार न होऊन जशी उपाशी मरण्याची पाळी येते. 420

421-17
तैसें कर्मजातें तेणें । नाहीं ऐहिकीचें भोगणें । तेथ परत्र तें कवणें । अपेक्षावें ॥ 421 ॥
त्याप्रमाणे त्या सर्वही कर्मापासून ऐहिक भोगप्राप्तीही होणार नाहीं, तर तेथे पारलौकिक भोगांची कोणी आशा करावी? 21
422-17
म्हणौनि ब्रह्मनामश्रद्धा । सांडूनि कीजे जो धांदा । हें असो सिणु नुसधा । दृष्टादृष्टीं तो ॥ 422 ॥
म्हणून ब्रह्मनामवर श्रद्धा न ठेवितां जें जें कर्म करावें ते दुष्टफलाला किंवा अदृष्टफलालाही कारण न होतां केवळ शीणमात्र होय. 22
423-17
ऐसें कलुषकरिकेसरी । त्रितापतिमिरतमारी । श्रीवर वीर नरहरी । बोलिलें तेणें ॥ 423 ॥
ह्याप्रमाणे, पातकरूप हत्तीचा अंतक सिंहरूप, त्रिविध तापरूपी अंधकारनाशक सूर्य, लक्ष्मीचा पति, वीर नरहरी जे भगवान् श्रीकृष्ण त्यांनी कथन केले. 23
424-17
तेथ निजानंदा बहुवसा-/। माजीं अर्जुन तो सहसा । हरपला चंद्रु जैसा । चांदिणेनि ॥ 424 ॥
पौणिमेला शुद्ध चांदण्यांत चंद्रापेक्षां चांदणेच आकर्षक होऊन, चंद्र जसा काही हरपतो त्याप्रमाणे आत्मानंदाच्या भरतींत अर्जुन हरपल्याप्रमाणे म्हणजे देहभानविवर्जित झाला. 24
425-17
अहो संग्रामु हा वाणिया । मापें नाराचांचिया आणिया । सूनि माप घे मवणिया । जीवितेंसी ॥ 425 ॥
अहो ! युद्धप्रसंग ही एक हिशेब घेणारी वाण्याची पेढी आहे. तेथे बाणांच्या अग्रांनीं प्राणांतापर्यंत माप घेतेले जाते. 25

Sartha Dnyaneshwari Chapter 17th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Satarawa Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सतरावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 17 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा संपूर्ण