सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा ओवी ३७६ ते ४०० पहा.

376-17
आणि दुजे जंव जंव घडे । तंव तंव संसारभय जोडे । हें देवो आपुलेनि तोंडें । बोलती वेद ॥ 376 ॥
आणि जोपर्यंत द्वैत नांदत असेल तोपर्यंत संसारदुःख होणारच, हें देवानीं मुख्यतः सांगितलें व वेदवचनही तसेच आहे.76
377-17
म्हणौनि परत्वें ब्रह्म असे । तें आत्मत्वें परीयवसे । सच्छब्द या रिणादोषें । ठेविला देवें ॥ 377 ॥
म्हणून कर्मकर्त्याहून भिन्नत्वाने असणारें जें ब्रह्म त्याचे पर्यवसान कर्तृस्वरूपांत व्हावें (कर्त्याला स्वयंब्रह्मत्व यावें) ह्या उद्देशाने अंतीं “सत्” म्हणजे त्रिकालाबाध्यत्व म्हणजेच नित्यत्व व एकत्व दर्शविणाऱ्या शब्दाची योजना देवांनी केली आहे.77
378-17
तरी ओंकार तत्कारीं । कर्म केलें जें ब्रह्मशरीरीं । जें प्रशस्तादि बोलवरी । वाखाणिलें ॥ 378 ॥
तरी “ॐ तत” ह्या दोन शब्दांनी आरंभिलेलें व ब्रह्मरूप झालेलें जें कर्म तेंच प्रशस्त (स्तुत्य) होय असे वाखाणिलें आहे. 78
379-17
प्रशस्तकर्मीं तिये । सच्छब्दा विनियोगु आहे । तोचि आइका होये । तैसा सांगों ॥ 379 ॥
असे जें प्रशस्त कर्म त्याचे ठिकाण “ सत्’’ शब्दाचा कसा विनियोग करावा तो ऐकण्यासारखा आहे, तोच आतां सांगतों. 79
सद्भावे साधुभावे च सदित्येतत्प्रयुज्यते ।
प्रशस्ते कर्मणि तथा सच्छब्दः पार्थ युज्यते ॥17. 26॥
380-17
तरी सच्छब्दें येणें । आटूनि असताचें नाणें । दाविजे अव्यंगवाणें । सत्तेचें रूप ॥380॥
तरी ह्या अखेरच्या “ सत शब्दाने जगदादि सर्व असत् पसारा आटून म्हणजे बाध करून (तात्विक दृष्या त्रैकालिक अत्यंताभाव) अव्यंग म्हणजे शुद्ध, चोख, निर्भेळ सत्स्वरूप दर्शविलें. 380

381-17
जें सत् तेंचि काळें देशें । होऊं नेणेचि अनारिसे । आपणपां आपण असे । अखंडित ॥381॥
जी सद्वस्तु ती देशाचे व कलाने बाधित न होतां अखंड आपली आपण जशीच्या तशी असते. 81
382-17
हें दिसतें जेतुलें आहे । तें असतपणें जें नोहे । देखतां रूपीं सोये । लाभे जयाची ॥382॥
हे जेवढे म्हणून दृश्य आहे ते सर्वे असत् आहे म्हणून त्यासारखी जी सद्वस्तु नाही तर ज्या सद्रूपाचे दर्शन अथवा अपरोक्षत्व म्हणजे आत्मदर्शनच होय. 82
383-17
तेणेंसीं प्रशस्त तें कर्म । जें जालें सर्वात्मक ब्रह्म । देखिजे करूनि सम । ऐक्यबोधें ॥ 383 ॥
त्या सत् शब्दाच्या योगाने सर्वात्मक ब्रह्मरूप होणारें जें प्रशस्त कर्म ते करूनही ऐक्यबोधदृष्टीने त्याजबद्दल समत्व म्हणजे ब्रह्मदृष्टि असावी. 83
384-17
तरी ओंकार तत्कारें । जें कर्म दाविलें ब्रह्माकारें । तें गिळूनि होईजे एकसरें । सन्मात्रचि ॥ 384 ॥
म्हणजे, ॐ कार व तत् ह्या शब्दोच्चाराने ब्रह्मरूप होते असे सांगितलेलें जें कर्म, त्याजविषयींही सन्मात्र ब्रह्मत्वदृष्टीच्या उदयाने कर्मत्वदृष्टि हारपून जावी (त्रिपुटी संभवत नाही अशी दृष्टि उगवावी) 84
385-17
ऐसा हा अंतरंगु । सच्छब्दाचा विनियोगु । जाणा म्हणे श्रीरंगु । मी ना म्हणें हो ॥ 385 ॥
अखेरच्या सत् शब्दाचा अंतस्थ हेतु असा आहे, असें भगवान् श्रीरंगच म्हणतात; मी सांगतो असे समजू नका हो. 85

386-17
ना मीचि जरी हो म्हणें । तरी श्रीरंगीं दुजें हेंचि उणें । म्हणौनि हें बोलणें । देवाचेंचि ॥ 386 ॥
कारण, “ देव म्हणतात व मीही तसेच म्हणतों ” असे म्हणणे म्हणजे श्रीरंग आणि मी असें द्वैत उत्पन्न करणे होय, म्हणून हे सर्व भाषण देवांचेच होय. (यांत मी आलोंच) 86
387-17
आतां आणिकीही परी । सच्छब्दु हा अवधारीं । सात्त्विक कर्मा करी । उपकारु जो ॥ 387 ॥
आतां आणखी एक प्रकाराने, हा सत् शब्द सात्विक कर्मात कसा कामाला येतो तेंही ऐक. 87
388-17
तरी सत्कर्में चांगें । चालिलीं अधिकारबगें । परी एकाधें कां आंगें । हिणावती जैं ॥ 388 ॥
तरी सत्कर्मे यथाविधि व यथाधिकार उत्तम रीतीने चालू असतां कदाचित् एखाद्या गोष्टीचे त्यांत वैगुण्य उत्पन्न झालें,88
389-17
तैं उणें एकें अवयवें । शरीर ठाके आघवें । कां अंगहीन भांडावें । रथाची गती ॥ 389 ॥
एखाद्या अवयवाच्या व्यंगतेमुळे जसें सर्वं शरीर पंगु होतें किंवा रथाच्या एखाद्या अंगाच्या उणीवेने जसा त्याच्या गतीला प्रतिबंध होतो. 89
390-17
तैसें एकेंचि गुणेंवीण । सतचि परी असतपण । कर्म धरी गा जाण । जिये वेळे ॥ 390 ॥
तसे, सत्कर्मच खरे; पण एखाद्या गुणानें विकल झाले तरी त्याला जेव्हां असतत्व येऊ पहाते. 390

391-17
तेव्हां ओंकार तत्कारीं । सावायिला हा चांगी परी । सच्छब्दु कर्मा करी । जीर्णोद्धारु ॥ 391 ॥
तेव्हां “कार व तत् कार” ह्यांच्यासहवर्तमान उच्चारलेला सत् हा शब्द कर्माला आलेल्या वैगुण्याचा उद्धार करितो. 91
392-17
तें असतपण फेडी । आणी सद्भावाचिये रूढी । निजसत्त्वाचिये प्रौढी । सच्छब्दु हा ॥ 392 ॥
आणि सत् शब्द हा आपल्या ठिकाणच्या सामर्थ्याने कर्माच्या ठिकाणी आलेलें तें असंतपण फेडून त्याला सद्भावाला आणितो. 92
393-17
दिव्यौषध जैसें रोगिया । कां सावावो ये भंगलिया । सच्छब्दु कर्मा व्यंगलिया । तैसा जाण ॥ 393 ॥
एखाद्या रोग्याला दिव्यौषधाची जोड व्हावी किंवा पराभूताला सहाय मिळावें, त्याप्रमाणे व्यंग पावलेल्या कर्माला सत्कर्माचा अत्यंत उपयोग होतो. 93
394-17
अथवा कांहीं प्रमादें । कर्म आपुलिये मर्यादे । चुकोनि पडे निषिद्धे । वाटे हन ॥ 394 ॥
किंवा प्रमादाने कर्म मर्यादा चुकल्यामुळे त्याची निषिद्ध कर्मात गणना होण्याची पाळी आली; 94
395-17
चालतयाही मार्गु सांडे । पारखियाचि अखरें पडे । राहाटीमाजीं न घडे । काइ काइ? ॥ 395 ॥
नेहमीं जाणाराही रस्ता चुकतो, किंवा परीक्षकालाही क्वचित् भ्रम होतो; अहो, ह्या व्यवहारांत कोणती गोष्ट होणार नाही असें निश्चयानें म्हणवेल? 95

396-17
म्हणौनि तैसी कर्मा । राभस्यें सांडे सीमा । असाधुत्वाचिया दुर्नामा । येवों पाहे जें ॥ 396 ॥
तशी अविचाराने (अवधान न राहून) जर कर्माच्या विधीचे उल्लंघन केले गेले आणि त्याची निषिद्धत्वांत गणना होण्याची पाळी आली; 96
397-18
तेथ गा हा सच्छब्दु । येरां दोहींपरीस प्रबुद्धु । प्रयोजिला करी साधु । कर्मातें यया ॥ 397 ॥
अशावेळीं दुसऱ्या ॐ व तत् ह्या शब्दांपेक्षां प्रबुद्ध (सावध) असलेला हा सच्छब्द त्याची योजना केल्याने त्या कर्माला साधुता येते. 97
398-18
लोहा परीसाची घृष्टी । वोहळा गंगेची भेटी । कां मृता जैसी वृष्टी । पीयूषाची ॥ 398 ॥
लोखंडाला परिसाची भेट व्हावी, ओहोळाला गंगेची भेट व्हावी किंवा मृतावर जसा अमृतवर्षाव व्हावा; 98
399-17
पैं असाधुकर्मा तैसा । सच्छब्दुप्रयोगु वीरेशा । हें असो गौरवुचि ऐसा । नामाचा यया ॥ 399 ॥
त्याप्रमाणे, अर्जुना, विकल कर्माला ‘सत्’ ह्या शब्दप्रयोगाचा उपयोग होतो; हें असो; अरे, त्याच्या नामाची अशी प्रौढीच आहे. 99
400-17
घेऊनि येथिंचें वर्म । जैं विचारिसी हें नाम । तैं केवळ हेंचि ब्रह्म । जाणसी तूं ॥ 400 ॥
ह्यांचे वर्म जाणून त्या नामाचा विचार केला असतां तुला तेच ब्रह्मरूप आहे असे कळून चुकेल 400

Sartha Dnyaneshwari Chapter 17th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Satarawa Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सतरावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 17 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा संपूर्ण