सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा ओवी ३५१ ते ३७५ पहा.

351-17
का स्नेहसूत्र वैश्वानरा । जालियाही संसारा । हातवटी नेणतां वीरा । प्रकाशु नोहे ॥ 351 ॥
किंवा तेल, वात व अग्नि वगैरे सामग्री असली तरी त्यांचे एकत्रीकरण करण्याची पद्धति माहीत नसेल तर, जशी प्रकाशाची प्राप्ति होत नाही. 51
352-17
तैसे वेळे कृत्य पावे । तेथिंचा मंत्रुही आठवे । परी व्यर्थ तें आघवें । विनियोगेंवीण ॥ 352 ॥
त्याप्रमाणे, योग्य वेळी कर्म घडून त्यावेळचे मंत्रही जरी स्मरले तरी त्याच्या विनियोगाचे वर्म माहीत नसेल तर ते सर्व व्यर्थ होतें. 52
353-17
म्हणौनि वर्णत्रयात्मक । जे हें परब्रह्मनाम एक । विनियोगु तूं आइक । आतां याचा ॥ 353 ॥
म्हणून, ह्या परब्रह्माचे जे वर्णत्रयात्मक एक नाम आहे त्याचा विनियोग (उपयोग) कसा करावा तें तूं आतां श्रवण कर. 53
तस्मादोमित्युदाहृत्य यज्ञदानतपः क्रियाः ।
प्रवर्तन्ते विधानोक्ताः सततं ब्रह्मवादिनाम् ॥17. 24॥
354-17
तरी या नामींचीं अक्षरें तिन्हीं । कर्मा आदिमध्यनिदानीं । प्रयोजावीं पैं स्थानीं । इहीं तिन्हीं ॥ 354 ॥
तरी ह्या ब्रह्मनामाचीं तिन्ही अक्षरें “ॐ तत् सत्” ह्यांची कर्मारंभाच्या आधी मध्ये व अंतीं योजना करावी. 54
355-17
हेंचि एकी हातवटी । घेउनि हन किरीटी । आले ब्रह्मविद भेटी । ब्रह्माचिये ॥ 355 ॥
हेंच विनियोगाचे वर्म जाणून, ब्रह्मवेत्ते (ब्राह्मण) ब्रह्मरूप झाले. 55

356-17
ब्रह्मेंसीं होआवया एकी । ते न वंचती यज्ञादिकीं । जे चावळलें वोळखीं । शास्त्रांचिया ॥ 356 ॥
ब्रह्मरूप होण्याची ज्यांना इच्छा आहे ते, ज्यांचे यथार्थ स्वरूप शास्त्रांत सांगितले आहे अशा, यज्ञादिक क्रियांचा त्याग करीत नाहीत. 56
357-17
तो आदि तंव ओंकारु । ध्यानें करिती गोचरु । पाठीं आणिती उच्चारु । वाचेही तो ॥ 357 ॥
ते प्रथम ॐकाराची ध्यानाने सिद्धि करून नंतर त्याचा वाणीने उच्चार करतात. 57
358-17
तेणें ध्यानें प्रकटें । प्रणवोच्चारें स्पष्टें । लागती मग वाटे । क्रियांचिये ॥ 358 ॥
असे ध्यान करून नंतर प्रकट प्रणवोच्चार करून मग सर्व कर्माना आरंभितात.58
359-17
आंधारीं अभंगु दिवा । आडवीं समर्थु बोळावा । तैसा प्रणवो जाणावा । कर्मारंभीं ॥ 359 ॥
अंधारांत दिव्याचा, अरण्यांत शूर सोबत्याचा जसा आधार असतो तसा ‘प्रणवाचा’ कर्मारंभांत रक्षक म्हणून उपयोग असतो. 59
360-17
उचितदेवोद्देशे । द्रव्यें धर्म्यें आणि बहुवसें । द्विजद्वारां हन हुताशें । यजिती पैं ते ॥ 360 ॥
योग्य देवतांच्या उद्देशानें धर्माजित पुष्कळ द्रव्याने ते ब्राह्मणद्वारा अग्नींत यजन करतात. 360

361-17
आहवनीयादि वन्ही । निक्षेपरूपीं हवनीं । यजिती पैं विधानीं । फुडे हौनी ॥ 361 ॥
आहवनीय, गार्हपत्य व दक्षिण ह्या तीन अग्नींत, हवनीय आज्यादि (तूप वगैरे) द्रव्यांनी ते हवन करतात. 61
362-17
किंबहुना नाना याग । निष्पत्तीचे घेउनि अंग । करिती नावडतेया त्याग । उपाधीचा ॥ 362 ॥
किंबहुना अनेक यज्ञ करण्याच्या संकल्पाने आपल्यास न आवडणाच्या इतर उपाधींचा त्याग करितात (सांसारिक उपाधि) 62
363-17
कां न्यायें जोडला पवित्रीं । भूम्यादिकीं स्वतंत्रीं । देशकाळशुद्ध पात्रीं । देती दानें ॥ 363 ॥
आणि न्यायाजित पवित्र द्रव्य व भूमि वगैरे दाने शुद्ध देशकाल पाहून सत्पात्र ब्राह्मणास देतात. 63
364-17
अथवा एकांतरां कृच्छ्रीं । चांद्रायणें मासोपवासीं । शोषोनि गा धातुराशी । करिती तपें ॥ 364 ॥
अथवा एक दिवस आड भोजन करून किंवा कृच्छचांद्रायणादि मासिक उपवासाने शरिरांतील सप्त धातूचे शोषण करून जे तप करितात.64
365-17
एवं यज्ञदानतपें । जियें गाजती बंधरूपें । तिहींच होय सोपें । मोक्षाचें तयां ॥ 365 ॥
याप्रमाणे, जी यज्ञ, दान, तपें बंधरूप आहेत, अशी प्रसिद्धि आहे त्यांनीच, आरंभाला केलेल्या प्रणवोच्चाराच्या हातवटीने, त्यांना मोक्ष सुलभ होते. 65

366-17
स्थळीं नावा जिया दाटिजे । जळीं तियांचि जेवीं तरीजे । तेवीं बंधकीं कर्मीं सुटिजे । नामें येणें ॥ 366 ॥
जमिनीवर जी नाव मोठे ओझे अशी वाटते तीच पाण्यांत लोटल्यावर हलकी वाटून तरणोपाय होते. त्याप्रमाणे कर्म बंधनकारक खरी, पण प्रणवोच्चाराने ती बंधनकारक होत नाहीत. 66
367-17
परी हें असो ऐसिया । या यज्ञदानादि क्रिया । ओंकारें सावायिलिया । प्रवर्तती ॥ 367 ॥
परंतु हे राहो; ह्या यज्ञदानादि क्रिया ॐकाराच्या सहाय्याने मोठ्या योग्यतेस चढतात. 67
368-17
तिया मोटकिया जेथ फळीं । रिगों पाहाती निहाळीं । प्रयोजिती तिये काळीं । तच्छब्दु तो ॥ 368 ॥
ती कर्मे फलीभूत होण्याच्या वेळेस “तत” शब्दाचा ते प्रयोग करितात. 68
तदित्यनभिसन्धाय फलं यज्ञतपः क्रियाः ।
दानक्रियाश्च विविधाः क्रियन्ते मोक्षकाङ्क्षिभिः ॥17. 25॥
369-17
जें सर्वांही जगापरौतें । जें एक सर्वही देखतें । तें तच्छब्दें बोलिजे तें । पैल वस्तु ॥ 369 ॥
जें सर्व जगाच्या पलीकडले असून सर्वसाक्षी आहे व ज्याचा ‘तत्’ ह्या । शब्दाने निर्देश करितात ते सर्वश्रेष्ठ परब्रह्म होय. 69
370-17
तें सर्वादिकत्वें चित्तीं । तद्रूप ध्यावूनियां सुमती । उच्चारेंही व्यक्ती । आणिती पुढती ॥ 370 ॥
अर्जुना, ते सर्वांच्याही आधींचे असे त्याच्या रूपाचे चित्तांत ध्यान करून नंतर त्याचा ‘तत्’ शब्द में स्पष्ट निर्देश करितात. 370

371-17
म्हणती तद्रूपा ब्रह्मा तया । फळेंसीं क्रिया इयां । तेंचि होतु आम्हां भोगावया । कांहींचि नुरो ॥ 371 ॥
आणि म्हणतात तत् शब्दवाच्य जे ब्रह्म त्याला ह्या सर्व क्रिया त्यांच्या फलांसह अर्पण असोत, व त्या तद्रूपच होवोत; त्यांचा अगर त्यांच्या फळांचा आम्हांस कोणत्याही प्रकारें भोग न घडो. 71
372-17
ऐसेनि तदात्मकें ब्रह्में । तेथ उगाणूनि कर्में । आंग झाडिती न ममें । येणें बोलें ॥ 372 ॥
ह्याप्रमाणे तद्रूप जे ब्रह्म त्याला सर्व कर्मे समधून “न मम” (माझे कांहीही नव्हे) असा उच्चार करून अंग झाडून मोकळे होतात. 72
373-17
आतां ओंकारें आदरिलें । तत्कारें समर्पिलें । इया रिती जया आलें । ब्रह्मत्व कर्मा ॥ 373 ॥
आतां प्रणब म्हणजे ॐ काराच्या उच्चाराने आरंभून जे कर्म ‘तत्’ शब्दाच्या उच्चाराने ब्रह्मसमर्पण करून त्याला ब्रह्मत्व आणिलें.73
374-17
तें कर्म कीर ब्रह्माकारें । जालें तेणेंही न सरे । जे करी तेणेंसी दुसरें । आहे म्हणौनि ॥ 374 ॥
पण तें कर्म ब्रह्माकार झाले, एवढयानेच केवल भागत नाही. कारण त्यांचा कर्ता म्हणून एक दुसरेपणाने शिल्लक आहेच. 74
375-17
मीठ आंगें जळीं विरे । परी क्षारता वेगळी उरे । तैसें कर्म ब्रह्माकारें । गमे तें द्वैत ॥ 375 ॥
मीठ पाण्यांत विरून जरी रूपाने नष्ट झाले तरी क्षार ह्या स्वभावाने त्याचे पृथकत्व उरतेच, त्याप्रमाणे कर्म ब्रह्मरूप आहे किंवा झालें असे म्हणण्यांतच त्याचे द्वितीयत्व सिद्ध होते. 75

Sartha Dnyaneshwari Chapter 17th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Satarawa Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सतरावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 17 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा संपूर्ण