सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा ओवी ३२६ ते ३५० पहा.

326-17
हा बोलु आइकतखेवीं । अर्जुना आधि न माये जीवीं । म्हणे देवें कृपा करावी । सांगावें तें ॥ 326 ॥
हें भाषण ऐकतांच, अर्जुनाच्या चित्ताला असह्य तळमळ लागली व तो म्हणाला, देवांनीं कृपा करून ते सांगावेंच. 26
327-17
तेथ कृपाळुचक्रवर्ती । म्हणे आईक तयाची व्यक्ती । जेणें सात्त्विक तें मुक्ती- । रत्न देखे ॥ 327 ॥
तेव्हां कृपाळ व चक्रवर्ती भगवान म्हणाले ज्याच्या योगें सात्विक गुणाला मुक्तिरत्नाचा लाभ होतो त्याचे लक्षण ऐक. 27
ॐतत्सदिति निर्देशो ब्रह्मणस्त्रिविधः स्मृतः ।
ब्राह्मणास्तेन वेदाश्च यज्ञाश्च विहिताः पुरा ॥17. 23॥
328-17
तरी अनादि परब्रह्म । जें जगदादि विश्रामधाम । तयाचें एक नाम । त्रिधा पैं असे ॥ 328 ॥
तरी, परब्रह्म हें अनादि असून जगदादिकांचे विश्रांतिस्थान आहे; हे त्यांचे एकच नांव तीन प्रकारचे आहे. 28
329-17
तें कीर अनाम अजाती । परी अविद्यावर्गाचिये राती-/ । माजी वोळखावया श्रुती । खूण केली ॥ 329 ॥
खरोखर पहातां वस्तुतः त्याला नाम किंवा जाति नाही, परंतु अज्ञानी जीवांना त्याची ओळख अथवा कल्पना व्हावी म्हणून वेदांनी खूण म्हणून त्याचे ‘ब्रह्म’ असे नांव ठेविले. 29
330-17
उपजलिया बाळकासी । नांव नाहीं तयापासीं । ठेविलेनि नांवेंसी । ओ देत उठी ॥ 330 ॥
मुलाला जन्मतः काही नांव नसते, पण नंतर त्याला जें नांव द्यावें त्या नांवाने हांक मारली असतां ‘ ओ ‘देते. 330

331-17
कष्टले संसारशीणें । जे देवों येती गाऱ्हाणें । तयां ओ दे नांवें जेणें । तो संकेतु हा ॥ 331 ॥
संसाराच्या कष्टानें शीण पावलेले लोक जेव्हां वेदाकडे आपलें गाऱ्हाणे सांगतात तेव्हां त्यांना ज्या नांवानें तो ‘ओ’ देतो. तो हा संकेत किंवा ती ही ब्रह्मनामक खुण होय. 31
332-17
ब्रह्माचा अबोला फिटावा । अद्वैततत्त्वें तो भेटावा । ऐसा मंत्रु देखिला कणवा । वेदें बापें ॥ 332 ॥
ब्रह्मावरील अनिर्वाच्यतेचा आळ फिटावा व त्याची ऐक्यरूपाने भेट व्हावी अशा हेतूने वेदाने सकृप होऊन जीवांसाठीहे मंत्ररूप नाम शोधून ठेविलें. 32
333-17
मग दाविलेनि जेणें एकें । ब्रह्म आळविलें कवतिकें । मागां असत ठाके । पुढां उभें ॥ 333 ॥
मग ह्या खुणेच्या मंत्राने त्याला (ब्रह्माला) कौतुकानें हांक मारिलो असतां, जे मार्ग म्हणजे दृष्टीआड असल्यासारखे असतें तें प्रत्यक्ष पुढे उभे रहतें. 33
334-17
परी निगमाचळशिखरीं । उपनिषदार्थनगरीं । आहाति जे ब्रह्माच्या येकाहारीं । तयांसीच कळे ॥ 334 ॥
पण, वेदरूपी पर्वताच्या शिखरावर उपनिषदरुपी नगरांत ज्यांचा ब्रह्माशी सहसमागम असतो त्यांसच हें नाम महात्म्य कळतें. 34
335-17
हेंही असो प्रजापती । शक्ति जे सृष्टि करिती । ते जया एका आवृत्ती । नामाचिये ॥ 335 ॥
हेंही असो; ब्रह्मदेवाला सृष्टि उत्पन्न करण्याचे जे सामर्थ्य प्राप्त झालें तें ज्या एका नामाच्या आवृत्तीने म्हणजे जपाने च होय. 35

336-17
पैं सृष्टीचिया उपक्रमा-/ पूर्वीं गा वीरोत्तमा । वेडा ऐसा ब्रह्मा । एकला होता ॥ 336 ॥
अर्जुना, सृष्टि उत्पत्तीच्या पूर्वी ब्रह्मदेव एकटाच वेडयासारखा (कांहीं न सुचून ) बसला होता. 36
337-17
मज ईश्वरातें नोळखे । ना सृष्टिही करूं न शके । तो थोरु केला एकें । नामें जेणें ॥ 337 ॥
त्याला माझी ओळख नव्हती किंवा सृष्टि उत्पन्न करण्याचे सामर्थ्य ही नव्हते, पण, त्या वेदसांकेतिक नामाने त्याला एवढे सामर्थ्य आले. 37
338-17
जयाचा अर्थु जीवीं ध्यातां । जें वर्णत्रयचि जपतां । विश्वसृजनयोग्यता । आली तया ॥ 338 ॥
ज्या मंत्राच्या अर्थाचें मनांत ध्यान करून व ज्या मंत्राच्या तीन अक्षरांचा जप करून त्याला विश्व निर्माण करण्याची योग्यता आली. 38
339-17
तेधवां रचिलें ब्रह्मजन । तयां वेद दिधलें शासन । यज्ञा ऐसें वर्तन । जीविकें केलें ॥ 339 ॥
प्रथम ब्राह्मण उत्पन्न करून त्यांना वेदाज्ञरूपी आचाराचे बंधन लावून, निर्वाहार्थं यज्ञादि साधने स्वाधीन केली. 39
340-17
पाठीं नेणों किती येर । स्रजिले लोक अपार । जाले ब्रह्मदत्त अग्रहार । तिन्हीं भुवनें ॥ 340 ॥
मग आणखी किती लोक निर्माण केले त्याची गणतीच नाही; तसेच त्रिभुवन निर्माण करून त्यांस व्यवहारार्थं बक्षीस करून दिले. 340

341-17
ऐसें नाममंत्रें जेणें । धातया अढंच करणें । तयाचें स्वरूप आइक म्हणे । श्रीकांतु तो ॥ 341 ॥
ज्या नाममंत्राने ब्रह्मदेवाला अशी प्रचंड शक्ति प्राप्त झाली, त्याचे स्वरूप तूं आतां श्रवण कर, असे श्रीनिवास भगवान् म्हणाले. 41
342-17
तरी सर्व मंत्रांचा राजा । तो प्रणवो आदिवर्णु बुझा । आणि तत्कारु जो दुजा । तिजा सत्कारु ॥ 342 ॥
तरी सर्व मंत्रांचा राजा जो “प्रणव” तोच “ॐ” आदिवर्ण म्हणजे मूळ अक्षर असे जाण व ‘तत्’ हें दुसरें व ” सत्” हे या मंत्राचे तिसरे अक्षर होय. 42
343-17
एवं ॐतत्सदाकारु । ब्रह्मनाम हें त्रिप्रकारु । हें फूल तुरंबी सुंदरु । उपनिषदाचें ॥ 343 ॥
ह्याप्रकारें “ॐ तत्सत” आकाराचें हे त्रिप्रकारक ब्रह्मनाम हेंच कोणी उपनिषदांचे सुंदर पुष्प त्याचा सुगंध तू सेवन कर.43
344-17
येणेंसीं गा होऊनि एक । जैं कर्म चाले सात्त्विक । तैं कैवल्यातें पाइक । घरींचें करी ॥ 344 ॥
ह्या वर्णत्रयाच्या ऐक्याने सात्विक कर्माचरण केले असतां मोक्ष त्याचा दास होतो. 44
345-17
परी कापुराचें थळींव । आणून देईल दैव । लेवों जाणणेंचि आडव । तेथ असे बापा ॥ 345 ॥
दैवयोगाने, कापुराचे अलंकार जरी मिळाले, तरी ते ल्यावे कसे हे समजणेच मोठे कठीण असतें. 45

346-17
तैसें आदरिजेल सत्कर्म । उच्चरिजेल ब्रह्मनाम । परी नेणिजेल जरी वर्म । विनियोगाचें ॥ 346 ॥
तसे, सत्कर्माचे आचरण व ब्रह्मनामाचा उच्चार जरी केला, तरी जर त्याच्या उपयोगाचे वर्म माहीत नसेल, 46
347-17
तरी महंताचिया कोडी । घरा आलियाही वोढी । मानूं नेणतां परवडी । मुद्दल तुटे ॥ 347 ॥
तर, साधुसंत प्रेमानें घरी आले तरी त्यांचे आदरातिथ्य कसें करावें हें न जाणतां जर अपमान झाला तर पुण्य लागण्याऐवजी पाप मात्र लागते. 47
348-17
कां ल्यावया चोखट । टीक भांगार एकवट । घालूनि बांधिली मोट । गळा जेवीं ॥ 348 ॥
किंवा सोन्याचे उत्तम टीक वगैरे दागिने एकत्र गांठोड़े करून जसे गळ्यांत बांधावे 48
349-17
तैसें तोंडीं ब्रह्मनाम । हातीं तें सात्त्विक कर्म । विनियोगेंवीण काम । विफळ होय ॥ 349 ॥
तसे मुखानें ब्रह्म नामोच्चार, हातानें सात्विक कर्म, पण त्याचा विनियोग मात्र माहीत नाही असे असेल तर तें व्यर्थ जाते. 49
350-17
अगा अन्न आणि भूक । पासीं असे परी देख । जेऊं नेणतां बालक । लंघनचि कीं ॥ 350 ॥
अरे, पोटांत भूक आहे, जवळ अन्नही आहे, पण कसें जेवावे तें माहित नसलेल्या बालकाला जसा उपवास घडतो. 350

Sartha Dnyaneshwari Chapter 17th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Satarawa Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सतरावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 17 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा संपूर्ण