सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा ओवी २२६ ते २५० पहा.

226-17
नाना कळावैषम्यें चंद्रु । कां सांडिला आधीं नरेंद्रु । नातरी क्षीरसमुद्रु । मंदराचळें ॥ 226 ॥
किंवा कलाहीन चंद्र, चिंतारहित राजा अथवा मंदर पर्वतावांचून समुद्र. 26
227-17
तैसीं नाना विकल्पजाळें । सांडुनि गेलिया सकळें । मन राहे का केवळें । स्वरूपें जें ॥ 227 ॥
ह्याप्रमाणे सर्व दूषने अथवा विकल्परहित अशी जी मनाची केवलस्थिति. 27
228-17
तपनेंवीण प्रकाशु । जाड्येंवीण रसीं रसु । पोकळीवीण अवकाशु । होय जैसा ॥ 228 ॥
उष्णतेवांचून प्रकाश, जडत्वावांचून अन्न किंवा पोकळीवांचून आकाश, अशी जी स्थिति. 28
229-17
तैसी आपली सोय देखे । आणि आपलिया स्वभावा मुके । हिंवली जैसी आंगिकें । हिवों नेदी निजांग ॥ 229 ॥
तसे आपण आहों असें जाणून जे मन आपला स्वभाव टाकतें (चंचलता, संकल्प, विकल्प) म्हणजे थंडीलाच जशी थंडीची बाधा होत नाही, तसें तें स्वरूपस्थितीला पावले. 29
230-17
तैसें न चलतें कळंकेंवीण । शशिबिंब जैसें परीपूर्ण । तैसें चोखी शृंगारपण । मनाचें जें ॥ 230 ॥ बु
अचल, कलंकरहित परिपूर्ण चंद्रबिंब जसे असावें त्याप्रमाणे शुद्ध आत्मस्वरूपीं मनाची जी विश्रांति किंवा स्थापना. 230

231-17
जाली वैराग्याची वोरप । जिराली मनाची धांप कांप । तेथ केवळ जाली वाफ । निजबोधाची ॥ 231 ॥
या स्थितींत वैराग्याची इच्छा नाहीशी होऊन, मनाचे चांचल्य मोडून आमबोधाचें अंकुर यावे असा वाफसा त्या मनाच्या ठिकाणी तयार असतो. ( तें आत्मबोधाचे अधिकारी होतें ) 31
232-17
म्हणौनि विचारावया शास्त्र । राहाटवावें जें वक्त्र । तें वाचेचेंही सूत्र । हातीं न धरी ॥ 232 ॥
म्हणून, अशा स्थितीत ज्या वाणीनें शास्त्राध्ययन व विचार करावयाचा ती एक शब्दही उच्चारण्यास प्रवृत्त होत नाही. 32
233-17
तें स्वलाभ लाभलेपणें । मन मनपणाही धरूं नेणें । शिवतलें जैसें लवणें । आपुलें निज ॥ 233 ॥
व मिठाने आपलें मूल तत्त्व जे पाणी त्याला पावून जसें निजस्वरूप टाकावें, त्याप्रमाणे, आत्मलाभाच्या लाभलेपणाने संतुष्ट होणाऱ्या त्या मनाला मनपणाही उरत नाही इत्यर्थः 33
234-17
तेथ कें उठिती ते भाव । जिहीं इंद्रियमार्गीं धांव । घेऊनि ठाकावे गांव । विषयांचे ते ॥ 234 ॥
अशा स्थितींत, इंद्रियद्वारा धांव घेऊन विषयग्राम गांठावें, इत्यादि विकार तेथे उत्पन्न होण्याला अवसरच कोठला? 34
235-17
म्हणौनि तिये मानसीं । भावशुद्धिचि असे अपैसी । रोमशुचि जैसी । तळहातासी ॥ 235 ॥
म्हणून तळहात जसा रोमरहित सहजच असतो, त्याप्रमाणे अशा स्थितींतील मन सहजच शुद्ध किंवा विकल्प रहित असते. 35

236-17
काय बहु बोलों अर्जुना । जैं हे दशा ये मना । तैं मनोतपाभिधाना । पात्र होय ती ॥ 236 ॥
अर्जुना, फार काय सांगावें? मनाची जेव्हां अशी स्थिति होते तेव्हां ते मानसतप ह्या संज्ञेला पात्र होतें. 36
237-17
परी ते असो हें जाण । मानस तपाचें लक्षण । देवो म्हणे संपूर्ण । सांगितलें ॥ 237 ॥
पण, तें असो; हें सांगितलें तें मानसतपाचे संपूर्ण लक्षण असें जाण. 37
238-17
एवं देहवाचाचित्तें । जें पातलें त्रिविधत्वातें । तें सामान्य तप तूतें । परीसविलें गा ॥ 238 ॥
असें कायिक, वाचिक व मानसिक अशा तीन रूपांचे तप म्हणजे काय हें तुला सामान्यत्वें ऐकविले. 38
239-17
आतां गुणत्रयसंगें । हेंचि विशेषीं त्रिविधीं रिगे । तेंही आइक चांगें । प्रज्ञाबळें ॥ 239 ॥
आतां तीन गुणांच्या संगाने हेच तप तीन प्रकारचे कसें होतें तेंही लक्ष्य देऊन ऐक. 39
श्रद्धया परया तप्तं तपस्तत्त्रिविधं नरैः ।
अफलाकाङ्क्षिभिर्युक्तैः सात्त्विकं परिचक्षते ॥17. 17॥

240-17
तरी हेंचि तप त्रिविधा । जें दाविलें तुज प्रबुद्धा । तेंचि करीं पूर्णश्रद्धा । सांडूनि फळ ॥ 240 ॥
तरी, अर्जुना, जें हें तीन प्रकारचे कायिक, वाचिक व मानसिक तप तुला सांगितले त्याचेच फलशारहित पूर्ण श्रद्धेने आचरण कर. 240
241-17
जैं पुरतिया सत्त्वशुद्धी । आचरिजे आस्तिक्यबुद्धी । तैं तयातेंचि गा प्रबुद्धी । सात्त्विक म्हणिपे ॥ 241 ॥
अरे, पूर्ण शुद्ध मनाने ज्या वेळी ह्या तपाचें श्रद्धायुक्त आचरण केले जाते, तेव्हां, त्याला ज्ञाते सात्विक तप असे म्हणतात. 41
सत्कारमानपूजार्थं तपो दंभेन चैव यत् ।
क्रियते तदिह प्रोक्तं राजसं चलमध्रुवं ॥ 17.18॥
242-17
नातरी तपस्थापनेलागीं । दुजेपण मांडूनि जगीं । महत्त्वाच्या शृंगीं । बैसावया ॥ 242 ॥
किंवा तपाच्या निमित्ताने, इतरांपेक्षा आपले वैशिष्टय दाखविण्याची व मोठेपणा मिरविण्याची व मिळविण्याची जे महत्त्वाकांक्षा धरितात. 42
243-17
त्रिभुवनींचिया सन्माना । न वचावें ठाया आना । धुरेचिया आसना । भोजनालागीं ॥ 243 ॥
जगांतील सर्व मानमान्यता अन्य कोणाच्या वाट्यास न जातां आपल्याच वाट्यास यावी व भोजनादि समारंभांत आपल्यालाच अग्रस्थान असावें. 43
244-17
विश्वाचिया स्तोत्रा । आपण होआवया पात्रा । विश्वें आपलिया यात्रा । कराविया यावें ॥ 244 ॥
साऱ्या जगानें आपली स्तुति करावी अशी आपली पात्रता दाखवितो व सर्वांनी आपल्या भेटीस यावें अशी जो इच्छा करितो. 44
245-17
लोकांचिया विविधा पूजा । आश्रयो न धरावया दुजा । भोग भोगावे वोजा । महत्त्वाचिया ॥ 245 ॥
लोकांनी नानाप्रकारे आपलीच स्तुति करावी, इतरांचा आश्रय करू नये, व सर्व महत्त्वाचे भोग आपल्यासच घडावे असे जो इच्छितो. 45

246-17
अंग बोल माखूनि तपें । विकावया आपणपें । अंगहीन पडपे । जियापरी ॥ 246 ॥
अंगहीनता म्हणजे कुरूपता झांकण्यासाठी ज्याप्रमाणे एखादा मनुष्य भांगपट्टा थाटमाट करितो, त्याप्रमाणे खरे स्वरूप झांकून आपली लोकांत तपी म्हणून प्रसिद्धि व्हावी ह्यासाठी वरून तपाचा खूप आव आणतो. 46
247-17
हें असो धनमानीं आस । वाढौनी तप कीजे सायास । तैं तेंचि तप राजस । बोलिजे गा ॥ 247 ॥
हें असो, द्रव्य व मानमान्यतेसाठीं सायासानें जें तप केले जातें तें राजस तप होय असे म्हणतात. 47
248-17
परी पहुरणी जें दुहिलें । तैं तें गुरूं न दुभेचि व्यालें । का उभें शेत चारिलें । पिकावया नुरे ॥ 248 ॥
किंवा पहुरणी नामक रोगाने ज्या गाईचे दूध आटतें ती गाय व्याली तरीही तिला दूध येत नाही किंवा शेतांत उभे असलेले पीक जर गुरांकडून खावविले तर पीक कसें येणार? 48
249-17
तैसें फोकारितां तप । कीजे जें साक्षेप । तें फळीं तंव सोप । निःशेष जाय ॥ 249 ॥
त्याप्रमाणे, केवल प्रसिद्धीसाठीं जें तप केले जाते त्याचें कांहीही फल मिळत नसतें. 49
250-17
ऐसें निर्फळ देखोनि करितां । माझारीं सांडी पंडुसुता । म्हणौनि नाहीं स्थिरता । तपा तया ॥ 250 ॥
शिवाय तप फळाला येत नाहीं असे दिसतांच तें मध्येच सोडून देतो ह्यामुळे त्याला स्थिरताही नसते. 250

Sartha Dnyaneshwari Chapter 17th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Satarawa Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सतरावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 17 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा संपूर्ण