सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा ओवी २०१ ते २२५ पहा.

201-17
आतां गा तिहीं माझारीं । शारीर तंव अवधारीं । तरी शंभु कां श्रीहरी । पढियंता होय ॥201॥
आतां या तीहींतील प्रथम शारीर तप कोणतें तें ऐक; त्या तपस्व्याचे उपास्य शंकर असो किंवा विष्णू असो. 1
देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनं शौचमार्जवम् ॥
ब्रह्मचर्यमहिंसा च शारीरं तप उच्यते ॥17a14॥
202-17
तया प्रिया देवतालया । यात्रादिकें करावया । आठही पाहार जैसें पायां । उळिग घापे ॥ 202 ॥
त्या आपापल्या प्रिय देवतांच्या दर्शनार्थं अगर त्यांच्या यात्रादिकांसाठी, आठही प्रहर जणू त्याच्या पायांत भोंवरे बांधले आहेत. (जो सारख्या यात्रा करीत राहतो) 2
203-17
देवांगणमिरवणियां । अंगोपचार पुरवणियां । करावया म्हणियां । शोभती हात ॥ 203 ॥
देऊळ वाडा स्वच्छ ठेवून व सुशोभित करून, पूजासाहित्य व अलंकारादि पुरवून तसेच देवसेवा करून ज्याचे हात शोभत आहेत. 3
204-17
लिंग कां प्रतिमा दिठी । देखतखेंवों अंगेष्टी । लोटिजे कां काठी । पडली जैसी ॥ 204 ॥
शिवलिंग किंवा विष्णुमूर्ती ह्यांचे दर्शन होतांच जो दंडायमान भूमीवर साष्टांग नमस्कार घालतो. 4
205-17
आणि विधिविनयादिकीं । गुणीं वडील जे लोकीं । तया ब्राह्मणाची निकी । पाइकी कीजे ॥ 205 ॥
आणि विधिपालनाने वा विनयादिकानें गांवांत जे कोणी श्रेष्ठ ब्राह्मण असतील त्यांची जो सेवा करितो. 5

206-17
अथवा प्रवासें कां पीडा । का शिणले जे सांकडां । ते जीव सुरवाडा । आणिजती ॥ 206 ॥
अथवा प्रवासादिक किंवा अन्यपीडेने संकटांत असलेले जे कोणी, त्यांची सुखसोय अथवा लावतो. 6
207-17
सकल तीर्थांचिये धुरे । जियें कां मातापितरें । तयां सेवेसी कीर शरीरें । लोण कीजे ॥ 207 ॥
अथवा सकल तीर्थाचे तीर्थ जी मातापितरे त्यांच्या, जो सेवेपुढे आपले शरीरही तुच्छ लेखण्याची ज्याची तयारी आहे.7
208-17
आणि संसारा{ऐ}सा दारुणु । जो भेटलाचि हरी शीणु । तो ज्ञानदानीं सकरुणु । भजिजे गुरु ॥ 208 ॥
आणि संसारासारखा घोर शीण हरण करणारे व ज्ञानदानाविषयी सदैव सकरुण असलेले जे श्रीगुरु त्यांची जो सेवा करितो. 8
209-17
आणि स्वधर्माचा आगिठां । देह जाड्याचिया किटा । आवृत्तिपुटीं सुभटा । झाडी कीजे ॥ 209 ॥
आणि अर्जुना, जडदेहाभिमानरूपीं जें बुद्धीवर कीट आलेले आहे तें झडून जावें म्हणून जो नित्य स्वधर्माचरणावृत्तिरूप अग्नीचा त्याला ताव देतो. 9
210-17
वस्तु भूतमात्रीं नमिजे । परोपकारीं भजिजे । स्त्रीविषयीं नियमिजे । नांवें नांवें ॥ 210 ॥
सर्वांतर्यामी एकच परमात्मा आहे ह्या बुद्धीनें जो भूतमात्राच्या ठिकाणीं लीन असतो, नित्य परोपकाररत असतो, आणि स्त्रीविषयींची गोष्टही ऐकणेस जो तयार नसतो. 210

211-17
जन्मतेनि प्रसंगे । स्त्रीदेह शिवणें आंगें । तेथूनि जन्म आघवें । सोंवळें कीजे ॥ 211 ॥
जन्माच्या वेळीं जो मातेच्या देहाच स्पर्श झाला तेवढाच काय तो स्त्रीजातीचा स्पर्श; तेथून पुढे त्या विषयासंबंधी शरीर आजन्म सोंवळे आहे.11
212–17
भुतमात्राचेनि नांवें । तृणही नासुडावें । किंबहुना सांडावे । छेद भेद ॥ 212 ॥
गवतालाही जीव आहे म्हणून तेंही उपटू नये, किंवा अन्य छेदक वा भेदक कायिक वाचिक क्रिया जो टाळतो. 12
213-17
ऐसैसी जैं शरीरीं । रहाटीची पडे उजरी । तैं शारीर तप घुमरी । आलें जाण ॥ 213 ॥
असे वागण्याचे जे शरीराला सहज वळण पडलेले असतें तें मूर्त अथवा खरें शारीर तप असे समज. 13
214-17
पार्था समस्तही हें करणें । देहाचेनि प्रधानपणें । म्हणौनि ययातें मी म्हणें । शारीर तप ॥ 214 ॥
अर्जुना, ह्याला शारीर तप म्हणण्याचे कारण असे की ह्या सर्व क्रिया देहाच्या आश्रयाने होत असतात. 14
215-17
एवं शारीर जें तप । तयाचें दाविलें रूप । आतां आइक निष्पाप । वाङ्मय तें ॥ 215 ॥
ह्याप्रमाणे शारीरतपाचे लक्षण सांगितले; आतां निष्पाप वाणीचे तप कोणतें तें ऐक. 15
अनुद्वेगकरं वाक्यं सत्यं प्रियहितं च यत् ।
स्वाध्यायाभ्यसनं चैव वाङ्मयं तप उच्यते ॥ 17.15॥

216-17
तरी लोहाचें आंग तुक । न तोडितांचि कनक । केलें जैसें देख । परीसें तेणें ॥ 216 ॥
परिस हा लोखंडाचा आकार, वजन वगैरे कशालाही न्यूनता न आणितां जसे याचे सुवर्ण करितो. 16
217-17
तैसें न दुखवितां सेजे । जावळिया सुख निपजे । ऐसें साधुत्व कां देखिजे । बोलणां जिये ॥ 217 ॥
शेजाऱ्याला अगर जवळ येणाराला न दुखवितां त्याला सुख होईल अशी ज्याच्या भाषणांत साधुता दिसेल. 17
218-17
पाणी मुदल झाडा जाये । तृण ते प्रसंगेंचि जियें । तैसें एका बोलिलें होये । सर्वांहि हित ॥ 218 ॥
पाणी झाडांना म्हणून दिले जाते, पण, याच्या ओलाव्यावर गवत सहजच बाढते, त्याप्रमाणे एकापाशीं केलेले भाषण सर्वांना हितकर असतें. 18
219-17
जोडे अमृताची सुरसरी । तैं प्राणांतें अमर करी । स्नानें पाप ताप वारी । गोडीही दे ॥ 219 ॥
अमृतगंगा प्राप्त झाली तर अमरत्व येते, स्नानाने पाप व ताप जातात व प्राशनालाही गोड असतें. 19
220-17
तैसा अविवेकुही फिटे । आपुलें अनादित्व भेटे । आइकतां रुचि न विटे । पीयुषीं जैसी ॥ 220 ॥
त्याप्रमाणे त्यांच्या बरोबरच्या भाषणाने अज्ञान नाहीसे होते, आत्मस्वरूपदर्शन (अनादित्व) होते आणि ते ऐकत असतां, जसा अमृताचा वीट येत नाही तसा कधीं वीटही येत नाही. 220

221-17
जरी कोणी करी पुसणें । तरी होआवें ऐसें बोलणें । नातरी अवर्तणें । निगमु का नाम ॥ 221 ॥
जर कोणी कांहीं प्रश्न केला तर भाषणाचा हा प्रकार असतो नाहींतर स्वाध्याय (वेदपाठ) अथवा हरिस्मरण चालू असते. 21
222-17
ऋग्वेदादि तिन्ही । प्रतिष्ठीजती वाग्भुवनीं । केली जैसी वदनीं । ब्रह्मशाळा ॥ 222 ॥
ऋग्वेदादि तिन्ही वेदांची वाग्मंदिरांत प्रतिष्ठा करून वदन म्हणजे जणु ब्रह्मशाळाच बनवितात! 22
223-17
ना तरी एकाधें नांव । तेंचि शैव का वैष्णव । वाचे वसे तें वाग्भव । तप जाणावें ॥ 223 ॥
किंवा, शिव अथवा विष्णु ह्यांपैकी एकाद्या देवतेचे नांव मुखांत सारखे असते, तेंच वाचिक तप होय. 23
224-17
आतां तप जें मानसिक । तेंही सांगों आइक । म्हणे लोकनाथनायक । नायकु तो ॥ 224 ॥
लोकनाथ नायक भगवान म्हणाले, आतां मानसिक तप कथन करितों, तेंही ऐक. 24
मनः प्रसादः सौम्यत्वं मौनमात्मविनिग्रहः ।
भावसंशुद्धिरित्येतत्तपो मानसमुच्यते ॥ 17.16॥
225-17
तरी सरोवर तरंगीं । सांडिलें आकाश मेघीं । का चंदनाचें उरगीं । उद्यान जैसें ॥ 225 ॥
तरी तरंगावांचून सरोवर, अभ्रांवांचून आकाश अथवा सर्पावांचून चंदनवन अथवा उद्यान. 25

Sartha Dnyaneshwari Chapter 17th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Satarawa Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सतरावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 17 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा संपूर्ण