सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा ओवी ५१ ते ७५ पहा.

51-17
श्रद्धा म्हणितलियासाठीं । पातेजों नये किरीटी । काय द्विजु अंत्यजघृष्टीं । अंत्यजु नोहे? ॥ 51 ॥
केवल श्रद्धेने त्याची (मोक्षाची) प्राप्ति होणार नाही; हें पहा, ब्राह्मण खरा, पण अत्यंजाच्या संगतीने पतित होणार नाही काय? 51
52-17
गंगोदक जरी जालें । तरी मद्यभांडां आलें । तें घेऊं नये कांहीं केलें । विचारीं पां ॥ 52 ॥
विचार कर की, गंगोदक जरी असले तरी, ते मद्याच्या भांड्यांत भरलें असतां केव्हांही सेवनीय रहात नाही. 52
53-17
चंदनु होय शीतळु । परी अग्नीसी पावे मेळु । तैं हातीं धरितां जाळूं । न शके काई? ॥ 53 ॥
चंदन अंगाने शीतळ खरा, पण त्याच्या काष्ठाला अग्निसंबंध झाला तर, त्याने हात भाजणार नाही काय? 53
54-17
कां किडाचिये आटतिये पुटीं । पडिलें सोळें किरीटी । घेतलें चोखासाठीं । नागवीना? ॥ 54 ॥
किंवा हिणकस सोन्याच्या आटणीत उत्तम सोनें पडलें आणि, नंतर अर्जुना, ते सर्व चोख सोन्याच्या भावाने खरेदी केले तर नुकसान होणार नाही काय? 54
55-17
तैसें श्रद्धेचें दळवाडें । अंगें कीर चोखडें । परी प्राणियांच्या पडे । विभागीं जैं ॥ 55 ॥
त्याप्रमाणे, श्रद्धा ही स्वरूपतः चांगली खरी, पण ती जेव्हां कोणा जीवांच्या वांटयास येते. 55

56-17
ते प्राणिये तंव स्वभावें । आनादिमायाप्रभावें । त्रिगुणाचेचि आघवे । वळिले आहाती ॥ 56 ॥
तेव्हां ते जीव स्वभावतःच अनादि मायेच्या शक्तीनें त्रिगुणांचेच बनलेले असल्यामुळे. 56
57-17
तेथही दोन गुण खांचती । मग एक धरी उन्नती । तैं तैसियाचि होती वृत्ती । जीवांचिया ॥ 57 ॥
व त्या त्रिगुणांतही नेहमी दोन गुण दबले जाऊन एकाच उन्नतगुणाचा प्रभाव सुरू असतो, तेव्हां जीवांची वृत्ति त्या गुणानुरोधाची असते. 57
58-17
वृत्ती{ऐ}सें मन धरिती । मना{ऐ}सी क्रिया करिती । केलिया ऐसी वरीती । मरोनि देहें ॥ 58 ॥
वृत्तिप्रमाणे मनाची घडण, मनाप्रमाणे क्रिया, आणि क्रियेप्रमाणे मेल्यावर पुन्हां देह असें चक्र सुरु असते. 58
59-17
बीज मोडे झाड होये । झाड मोडे बीजीं सामाये । ऐसेनि कल्पकोडी जाये । परी जाति न नशे ॥ 59 ॥
बीजाचे स्वरूप बदलून झाड होते आणि पुन्हा झाड नाश पावून त्याचा बीजांत अंतर्भाव होतो असे कल्पच्या कल्प गेले तरी, वृक्षत्वजातीचा कांहीं नाश होत नाही. 59
60-17
तियापरीं यियें अपारें । होत जात जन्मांतरें । परी त्रिगुणत्व न व्यभिचरें । प्राणियांचें ॥ 60 ॥
ह्या क्रमानें, कित्येक जन्मच्या जन्म जरी गेले, तरी प्राण्यांचे त्रिगुणत्व नष्ट होत नाही. 60

61-17
म्हणूनि प्राणियांच्या पैकीं । पडिली श्रद्धा अवलोकीं । ते होय गुणासारिखी । तिहीं ययां ॥ 61 ॥
म्हणून प्राण्यांच्या वांट्याला आलेली श्रद्धा ही ह्या तीन गुणांपैक, एका कोणत्या तरी एका उन्नतगुणाच्या अनुरोधाची असते. 61
62-17
विपायें वाढे सत्त्व शुद्ध । तेव्हां ज्ञानासी करी साद । परी एका दोघे वोखद । येर आहाती ॥ 62 ॥
कदाचित् शुद्ध सत्व गुणाचा जोर असेल तर त्याला ज्ञानाची इच्छा होते; पण त्याला दुसरे दोन गुण जे आहेत ते प्रतिबंधक आहेत. 62
63-17
सत्त्वाचेनि आंगलगें । ते श्रद्धा मोक्षफळा रिगे । तंव रज तम उगे । कां पां राहाती? ॥ 63 ॥
सत्वाच्या आधारानें ती श्रद्धा मोक्षफलाचा मार्ग धरिते; पण त्यावेळीं रज व तम हे स्वस्थ कसे बसणार? 63
64-17
मोडोनि सत्त्वाची त्राये । रजोगुण आकाशें जाये । तेव्हां तेचि श्रद्धा होये । कर्मकेरसुणी ॥ 64 ॥
सत्व गुणाचे रक्षण मोडून जेव्हां रजोगुण उंचावतो तेव्हां तीच श्रद्धा कर्ममार्गाला लागते. 64
65-17
मग तमाची उठी आगी । तेव्हां तेचि श्रद्धा भंगी । हों लागे भोगालागीं । भलतेया ॥ 65 ॥
मागून तमोगुणाची आग भडकली कीं, तीच श्रद्धा भंग पावून वाटेल ते भोग भोगण्यास प्रवृत्त होते. 65
सत्त्वानुरूपा सर्वस्य श्रद्धा भवति भारत ।
श्रद्धामयोऽयं पुरुषो यो यछ्रद्धः स एव सः ॥ 17.3॥

66-17
एवं सत्त्वरजतमा-/ । वेगळी श्रद्धा सुवर्मा । नाहीं गा जीवग्रामा-/ । माजीं यया ॥ 66 ॥
ह्याप्रकारें, अर्जुना, ह्या अगत जीवांच्या वाट्यास आलेल्या श्रद्धेचे स्वरूप ह्या तीन गुणांपैकी कोणत्या तरी एका गुणासारखे असतें; त्यावांचुन केवल श्रद्धा अशी असतच नाहीं. 66
67-17
म्हणौनि श्रद्धा स्वाभाविक । असे पैं त्रिगुणात्मक । रजतमसात्त्विक । भेदीं इहीं ॥ 67 ॥
म्हणून श्रद्धा स्वभावतः सत्व, रज किंवा तम ह्या तीन गुणांपैकी कोणत्या तरी एका गुणभेदाची असते. 67
68-17
जैसें जीवनचि उदक । परी विषीं होय मारक । कां मिरयामाजीं तीख । उंसीं गोड ॥ 68 ॥
जसें पाणी हें जीवन खरे, पण विषयुक्त झाले तर मारक होतें, मिरचींत किंवा मिऱ्यात तिखट व ऊसांत गोड होतें. 68
69-17
तैसा बहुवसें तमें । जो सदाचि होय निमे । तेथ श्रद्धा परीणमे । तेंचि होऊनि ॥ 69 ॥
त्याप्रमाणे ज्याचे मन नित्य तमोगुणा ग्रासलेले असते त्याच्या ठिकाणची श्रद्धाही तसाच परिणाम पावून तमोगुणरूपच असते. 69
70-17
मग काजळा आणि मसी । न दिसे विवंचना जैसी । तेवीं श्रद्धा तामसी । सिनी नाहीं ॥ 70 ॥
मग, काजळ आणि मस ह्यांत जसः भेदाभेद करितां येत नाही, तसा तो तमोगुणी मनुष्य व त्याची तामसी श्रद्धा ह्यांत भेद नसतो. 70

71-17
तैसीच राजसीं जीवीं । रजोमय जाणावी । सात्त्विकीं आघवीं । सत्त्वाचीच ॥ 71 ॥
त्याचप्रमाणे राजस स्वभावाच्या प्राण्याच्या ठिकाणची श्रद्धा राजस व सात्विक पुरुषाच्या अंगची श्रद्धा सत्वरूप असते. 71
72-17
ऐसेनि हा सकळु । जगडंबरु निखिळु । श्रद्धेचाचि केवळु । वोतला असे ॥ 72 ॥
ह्याप्रमाणे हा सर्व जगद्रूपी पसारा केवळ श्रद्धेचाच ओतला आहे. 72
73-17
परी गुणत्रयवशें । त्रिविधपणाचें लासें । श्रद्धे जें उठिलें असे । तें वोळख तूं ॥ 73 ॥
परंतु, गुणत्रयवश असणाच्या या श्रद्धेवर तीन गुणांचे भिन्न भिन्न ठसे (चिन्हें) उठलेले तुला ओळखतां येतील. 73
74-17
तरी जाणिजे झाड फुलें । कां मानस जाणिजे बोलें । भोगें जाणिजे केलें । पूर्वजन्मींचें ॥ 74 ॥
कारण, झाड ही त्याच्या फुलावरून, मन हे त्यांच्या द्वारा होणाऱ्या भाषेवरून व पूर्वकर्मे कसे होते हे सांप्रतच्या भोगावरून ओळखतां येते. 74
75-17
तैसीं जिहीं चिन्हीं । श्रद्धेचीं रूपें तीन्हीं । देखिजती ते वानी । अवधारीं पां ॥ 75 ॥
त्याप्रमाणे ज्या चिन्हावरून श्रद्धेची तिन्ही रूपे ओळखतां येतात तो प्रकार कसा ते श्रवण कर. 75
यजन्ते सात्त्विका देवान् यक्षरक्षांसि राजसाः ।
प्रेतान् भूतगणांश्चान्ये यजन्ते तामसा जनाः ॥17. 4॥

Sartha Dnyaneshwari Chapter 17th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Satarawa Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सतरावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 17 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १७ वा संपूर्ण