सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १६ वा ओवी ३२६ ते ३५० पहा.

326-16
आणि आग्रहा तोचि ठावो । वरी मौढ्या{ऐ}सा सावावो । मग काय वानूं निर्वाहो । निश्चयाचा ॥ 326 ॥
मुळांत आग्रही स्वभाव आणि त्यांत मूर्खपणाची भर, मग अशा स्थितींत होणाऱ्या दुराग्रही निश्चयाचे कोठवर वर्णन करावें? 26
327-16
जिहीं परोपतापु घडे । परावा जीवु रगडे । तिहीं कर्मीं होऊनि गाढे । जन्मवृत्ती ॥ 327 ॥
ज्याने दुसऱ्याला पीडा होईल किंवा ज्यांच्या जीवाला धोका पोचेल अशा कर्माविषयीं ज्यांची जन्मत:च प्रवृत्ति असते. 27
328-16
मग आपुलें केलें फोकारिती । आणि जगातें धिक्कारिती । दाहीं दिशीं पसरिती । स्पृहाजाळ ॥ 328 ॥
मग आपल्या कृत्यांची चहूकडें बढाई मिरवितात आणि साऱ्या जगाला तुच्छ लेखतात आणि आपल्या इच्छा दाही दिशांकडे मोकळ्या सोडतात. 28
329-16
ऐसेनि गा आटोपें । थोरियें आणती पापें । धर्मधेनु खुरपें । सुटलें जैसें ॥ 329 ॥
देवाप्रीत्यर्थ मोकळी सोडलेली गाय जशी निष्प्रतिबंध वाटेल तिकडे चरते, त्याप्रमाणे अशा अभिमानाच्या वृत्तीने आपलीं पापे वाढवीत जातात. 29
चिन्तामपरिमेयां च प्रलयान्तामुपाश्रिताः ।
कामोपभोगपरमा एतावदिति निश्चिताः ॥ 16.11॥

330-16
याचि एका आयती । तयाचिया कर्मप्रवृत्ती । आणि जिणियाही परौती । वाहती चिंता ॥ 330 ॥
अशाच प्रकारच्या पापसाधनांनी त्यांची सर्व कर्मप्रवृत्ति असते आणि ज्यांचे चित्त मरेपर्यंत (परौती-पर्यंत) असंख्य चिंतांनीं व्याप्त असतें. 330
331-16
पाताळाहूनि निम्न । जियेचिये उंचीये सानें गगन । जें पाहातां त्रिभुवन । अणुही नोहे ॥ 331 ॥
या चिंतेचे स्वरूप पाहू जातां तें पाताळाहून खोल व गगनापेक्षाही उंच असून तिच्यापुढे विश्वाला अणूचीही उपमा शोभत नाही. (इतकी ती मोठी असते) 31
332-16
ते योगपटाची मवणी । जीवीं अनियम चिंतवणी । जे सांडूं नेणें मरणीं । वल्लभा जैसी ॥ 332 ॥
संन्यासाच्या योगपट दीक्षेस नियम व माप आहे; पण ह्यांची ही भोगपट चिंता हिला नियम नाही व मापही नाही; पतिव्रता स्त्री पतीला जशी कधीही अंतर देत नाही, तशी ही चिंता ह्यांना मरणापर्यंत सोडीत नाहीं. 32
333-16
तैसी चिंता अपार । वाढविती निरंतर । जीवीं सूनि असार । विषयादिक ॥ 333 ॥
तसेच, असार अशा विषयांदिकांची मनांत लालसा धरून त्यांच्या प्राप्तीविषयींची अपार चिंता हे नित्य वाढवितात. 33
334-16
स्त्रिया गाइलें आइकावें । स्त्रीरूप डोळां देखावें । सर्वेंद्रियें आलिंगावें । स्त्रियेतेंचि ॥ 334 ॥
स्त्रीचे गाणे ऐकावें, तिचे सौंदर्य पाहावें. व सर्वांगाने तिलाच आलिंगन द्यावे. 34
335-16
कुरवंडी कीजे अमृतें । ऐसें सुख स्त्रियेपरौतें । नाहींचि म्हणौनि चित्तें । निश्चयो केला ॥ 335 ॥
ज्यावरून अमृतही ओवाळून टाकावें अशा स्त्रीच्या भोगापरतें दुसरें सुखच नाही असा त्यांच्या मनाचा निश्चय झालेला असतो. 35

336-16
मग तयाचि स्त्रीभोगा- । लागीं पाताळ स्वर्गा । धांवती दिग्विभागा । परौतेही ॥ 336 ॥
मग त्याच स्त्रीभोग प्राप्तीसाठी, स्वर्ग, पाताळ किंवा वाटेल त्या दिशेला धांवण्याची त्यांची तयारी असते. 36
आशापाशशतैर्बद्धाः कामक्रोधपरायाणाः ।
ईहन्ते कामभोगार्थमन्यायेनार्थसञ्चयान् ॥16. 12॥
337-16
आमिषकवळु थोरी आशा । न विचारितां गिळी मासा । तैसें कीजे विषयाशा । तयांसि गा ॥ 337 ॥
मोठया आशेने गळाला लावलेले आमिष कांहीही विचार न करतां मासा गिळतो व नाश पावतो, तशी विषयांची आशा ह्या जीवांची स्थिति करिते. 37
338-16
वांछित तंव न पवती । मग कोरडियेचि आशेची संतती । वाढऊं वाढऊं होती । कोशकिडे ॥ 338 ॥
त्यांना इच्छित विषय तर कधीं प्राप्त होत नाहीतच, पण नुसत्या कोरडया आशेचे मनोरे रचून कोशकीटकाप्रमाणे बंधन मात्र पावतात. 38
339-16
आणि पसरिला अभिलाषु । अपूर्णु होय तोचि द्वेषु । एवं कामक्रोधांहूनि अधिकु । पुरुषार्थु नाहीं ॥ 339 ॥
आणि केलेली अभिलाषा अपूर्ण राहिली की त्यामुळेच चित्तांत द्वेष उत्पन्न होतो; एवंच काम आणि क्रोध ह्यावाचून अधिक कोणताच पुरुषार्थ त्यांच्या पदरात पडत नाहीं. 39
340-16
दिहा खोलणें रात्रीं जागोवा । ठाणांतरीयां जैसा पांडवा । अहोरात्रींही विसांवा । भेटेचिना ॥ 340 ॥
अर्जुना, ठाणेदाराला ज्याप्रमाणे दिवसा कामगिरी व रात्री पहारा, मिळून अहोरात्र विसांवा मिळतच नाहीं. 340

341-16
तैसें उंचौनि लोटिलें कामें । नेहटती क्रोधाचिये ढेमे । तरी रागद्वेष प्रेमें । न माती केंही ॥ 341 ॥
तसेच, मोठमोठया आशेच्या पर्वतांवरून खालीं क्रोधाच्या टेकडयांवर आदळलें (निराशेनें क्रोधाविष्ट झाले) तरी, विषयांविषयींचे प्रेम इतकें अनावर असतें कीं त्या विषयीचे रागद्वेष कोठेही मावत नाहीत. 41
342-16
तेवींचि जीवींचिया हांवा । विषयवासनांचा मेळावा । केला तरी भोगावा । अर्थें कीं ना? ॥ 342 ॥
त्याचप्रमाणें मनांत वाटेल तेवढे विषयभोगाचे बेत जुळविले तरी ते भोगणेकरितां तर द्रव्य पाहिजे कीं नको? 42
343-16
म्हणौनि भोगावयाजोगा । पुरता अर्थु पैं गा । आणावया जगा । झोंबती सैरा ॥ 343 ॥
म्हणून त्या वांच्छित भोगांस लागणारें द्रव्य मिळविणेसाठीं मग ते जगांतील लोकांना उपद्रव देण्यास सुरवात करतात. 43
344-16
एकातें साधूनि मारिती । एकाचि सर्वस्वें हरिती । एकालागीं उभारिती । अपाययंत्रें ॥ 344 ॥
एखाद्याला खिंडीत गांठून मारतात, एखाद्याला फसवून त्याचे सर्वस्व लांबवितात, व एखाद्याच्या घातासाठीं अघोरी मंत्रादि उपायही योजितात. 44
345-16
पाशिकें पोतीं वागुरा । सुणीं ससाणें चिकाटी खोंचारा । घेऊनि निघती डोंगरा । पारधी जैसें ॥ 345 ॥
पारधी रानांत शिकारीसाठीं जातांना ज्याप्रमाणे बरोबर पाश, पोती, जाळीं, शिकारी कुत्रे, ससाणे, घोरपडी व भाले वगैरे घेतात. 45

346-16
ते पोसावया पोट । मारूनि प्राणियांचे संघाट । आणिती ऐसें निकृष्ट । तेंही करिती ॥ 346 ॥
आणि आपलें पोट भरण्यासाठी ते जसे अनेक प्राणी ठार मारितात, तसलेंच दुष्ट कृत्य हे आसुरी संपत्तीचे लोकही (द्रव्यप्राप्तीसाठीं) करितात. 46
347-16
परप्राणघातें । मेळविती वित्तें । मिळाल्या चित्तें । तोषणें कैसें ॥ 347 ॥
आणि ह्याप्रमाणे दुसऱ्यांचा प्राणघात करून मिळविलेल्या द्रव्याने चित्ताचे कसें समाधान करून घेतात म्हणशील तर असे. 47
इदमद्य मया लब्धमिमं प्राप्स्ये मनोरथम् ।
इदमस्तीदमपि मे भविष्यति पुनर्धनम् ॥ 16.13॥
348-16
म्हणे आजि मियां । संपत्ति बहुतेकांचिया । आपुल्या हातीं केलिया । धन्यु ना मी? ॥ 348 ॥
तो म्हणतो, ” आज मी कित्येकांचे द्रव्य आपल्या हाती हस्तगत करून घेतलें आहे, तेव्हां बरोबर मी धन्य नाही काय? ” 48
349-16
ऐसा श्लाघों जंव जाये । तंव मन आणीकही वाहे । सवेंचि म्हणे पाहे । आणिकांचेंही आणूं ॥ 349 ॥
अशी स्वतःपाशींच प्रौढीची भाषा चालू असतांना त्याच्या मनांत दुसरे असे विचार येतात कीं, असेच इतरांचेही आणखी द्रव्य मिळवून आणावें. 49
350-16
हें जेतुलें असे जोडिलें । तयाचेनि भांडवलें । लाभा घेईन उरलें । चराचर हें ॥ 350 ॥
आजवर जेवढे मिळविले आहे, त्या भांडवलावर आणखी जेवढे स्थावरजंगम मिळवितां येण्यासारखे उरलें असेल तेवढे जोडीन. 350

Sartha Dnyaneshwari Chapter 16th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay Solava Sampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय सोळावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 16 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १६ वा संपूर्ण