सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १४ वा ओवी २६ ते ५० पहा.

26-14
हें असो आतां वांजटा । तो ज्ञानार्थ करूनि गोमटा । ग्रंथु दावीं उत्कंठा । भंगो नेदीं ॥26॥
हे वायफळ बोलणे आता राहू दे. गीतेतील ज्ञानरूपी विषय चांगला स्पष्ट करून गीताग्रंथ सांग. श्रोत्यांची ऐकण्याविषयीची उत्कट इच्छा मोडू नकोस.
27-14
हो कां जी स्वामी । हेंचि पाहत होतों आम्हीं । जे श्रीमुखें म्हणा तुम्ही । ग्रंथु सांग ॥27॥
स्वामी महाराज, अशी का आपली इच्छा आहे? मी याचीच वाट पहात होतो की प्रभूंनी आपल्या मुखाने ‘ग्रंथ सांग’ असे म्हणावे.
28-14
सहजें दुर्वेचा डिरु । आंगेंचि तंव अमरु । वरी आला पूरु । पीयूषाचा ॥28॥
हरळीची मुळी स्वभावत: तर अंगाने अमर आहेच, तशात जर तिच्यावर आणखी अमृताचा पूर आला तर मग तिच्या अमरपणाविषायी शंका धरणे नको.
29-14
तरी आतां येणें प्रसादें । विन्यासें विदग्धें । मूळशास्त्रपदें । वाखाणीन ॥29॥
तर आता या श्रीगुरूंच्या प्रसादाने मूळ जी गीताशास्त्रातील पदे, ती विस्ताराने चातुर्यपूर्वक वर्णन करीन.
30-14
परी जीवा आंतुलीकडे । जैसी संदेहाची डोणी बुडे । ना श्रवणीं तरी चाडे । वाढी दिसे ॥30॥
पण असे वर्णन करीन की जेणे करून जीवाच्या आत असलेली संशयरूप होडी बुडून जाईल. (संशय नाहीसे होतील) एवढेच नाही तर श्रवणाची इच्छा वाढलेली दिसेल.

31-14
तैसी बोली साचारी । अवतरो माझी माधुरी । माले मागूनि घरीं । गुरुकृपेच्या ॥31॥
माझ्या वाणीतुन उत्तम प्रकारचे अमृतमधुर शब्द प्रगट व्हावेत. एवढे माझे सद्गुरुच्यां चरणकमलाशी मागणे आहे.
32-14
तरी मागां त्रयोदशीं । अध्यायीं गोठी ऐसी । श्रीकृष्ण अर्जुनेंसी । चावळले ॥32॥
चौदाव्या अध्यायाची प्रस्तावना
तर मागे तेराव्या अध्यायात श्रीकृष्ण अर्जुनास अशी गोष्ट सांगितली आहे.
33-14
जे क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोगें । होईजे येणें जगें । आत्मा गुणसंगें । संसारिया ॥33॥
की हे जग क्षेत्र व क्षेत्रज्ञ यांच्या संयोगापासुन जग उत्पन्न होते आणि आत्मा हा गुणांच्या संबंधाने संसारी झाला आहे.
34-14
आणि हाचि प्रकृतिगतु । सुखदुःख भोगीं हेतु । अथवा गुणातीतु । केवळु हा ॥34॥
आणि हाच (आत्मा) प्रकृतीच्या तावडीत गेल्यामुळे सुखदु:ख भोगण्यास कारण होतो. त्यास सुखदु:खाचा भोग होतो. एरवी खरोखर पाहिले तर हा केवल गुणातीतच आहे.
35-14
तरी कैसा पां असंगा संगु । कोण तो क्षेत्रक्षेत्रज्ञयोगु । सुखदुःखादि भोगु । केवीं तया? ॥35॥
तर असंगाला संग कसा व क्षेत्र-क्षेत्रज्ञ यामधील संबंध तो कोणता? व त्याला सुखदु:खादि भोग कशा प्रकारे भोगावी लागतात?

36-14
गुण ते कैसे किती । बांधती कवणे रीती । नातरी गुणातीतीं । चिन्हें काई? ॥36॥
गुण ते कसे व किती आहेत व ते आत्म्याला कोणत्या प्रकाराने बद्ध करतात? अथवा गुणातीताची लक्षणे काय आहेत?
37-14
एवं इया आघवेया । अर्था रूप करावया । विषो एथ चौदाविया । अध्यायासी ॥37॥
या प्रमाणे यावरील सर्व गोष्टींचा अर्थ स्पष्ट सांगणे हा चौदाव्या अध्यायाचा प्रतिपाद्य विषय आहे,
38-14
तरी तो आतां ऐसा । प्रस्तुत परियेसा । अभिप्रायो विश्वेशा । वैकुंठाचा ॥38॥
तरी आता जगाच्या या वैकुठनिवासी विक्ष्वेक्ष्वरांचा अभिप्राय काय आहे. तो तुम्ही या प्रस्तुत चौदाव्या अध्यायात ऐका
39-14.
तो म्हणे गा अर्जुना । अवधानाची सर्व सेना । मेळऊनि इया ज्ञाना । झोंबावें हो ! ॥39॥
श्रीकृष्ण म्हणाले, हे अर्जुना, श्रवण करण्याची जी साधन सामुग्री एकत्र जुळवून आणून ज्ञानाशी एकरुप व्हावे.
40-14
आम्हीं मागां तुज बहुतीं । दाविलें हें उपपत्ती । तरी अझुनी प्रतीती- । कुशीं न रिघे ॥40॥
आम्ही मागे तुला पुष्कळ प्रकारच्या युक्तिवादांनी हा विचार,ज्ञान समजावुन सांगितले आहे. परंतु अजूनही तुझ्या अंतकरणात ह्याचा अनुभव आलेला दिसत नाही

41-14
श्रीभगवानुवाच ।
परं भूयः प्रवक्ष्यामि ज्ञानानां ज्ञानमुत्तमम् ।
यद्ज्ञात्वा मुनयः सर्वे परां सिद्धिमितो गताः॥14.1॥
श्लोकार्थ -::- श्रीकृष्ण म्हणाले, ज्याला (श्रुतींनी) ‘पर’ म्हणून म्हटले आहे, जे सर्व ज्ञानांमधे उत्तम आहे व जे जाणून सर्व मुनी या देहबंधनापासून मुक्त होऊन अत्यंत श्रेष्ठ सिद्धी पावले, असे हे ज्ञान मी तुला पुन्हा सांगतो.
म्हणौनि गा पुढती । सांगिजैल तुजप्रती । पर म्हण म्हणौनि श्रुतीं । डाहारिलें जें ॥41॥
या करता श्रुतीने पर (सर्वांच्या पलीकडे) म्हणून जे ज्ञान वारंवार प्रसिद्ध केले आहे ते ज्ञान तुला पुन्हा सांगण्यात येईल.
42-14
एऱ्हवीं ज्ञान हें आपुलें । परी पर ऐसेनि जालें । जे आवडोनि घेतलें । भवस्वर्गादिक॥42॥
सहज विचार करून पाहिले तर ज्ञान हे आपले रूपच आहे. परंतु संसार, मृत्यू लोक, स्वर्गलोक वगैरे आवडून घेतल्यामुळे ते ज्ञान आपले स्वरूप असून पर म्हणजे परके असे झाले आहे.
43-14
अगा याचि कारणें । हें उत्तम सर्वांपरी मी म्हणें । जे वन्हि हें तृणें । येरें ज्ञानें ॥43॥
ह्या ज्ञानापुढे, अग्नी व इतर ज्ञाने ही गवत आहेत. म्हणून अर्जुना, हे ज्ञान सर्व ज्ञानांपेक्षा उत्तम आहे. असे मी म्हणतो.
44-14
जियें भवस्वर्गातें जाणती । यागचि चांग म्हणती । पारखी फुडी आथी । भेदीं जया ॥44॥
जी इतर ज्ञाने संसाराला व स्वर्गाला विषय करतात व यज्ञच चांगले असे म्हणतात व द्वैतभावाची ज्यांना ओळख असते,
45-14
तियें आघवींचि ज्ञानें । केलीं येणें स्वप्नें । जैशा वातोर्मी गगनें । गिळिजती अंतीं ॥45॥
ती सर्व इतर ज्ञाने या ज्ञानाने स्वप्नासारखी मिथ्या केली आहेत. ज्याप्रमाणे वार्‍याच्या लाटा अखेरीस आकाशा कडून गिळल्या जातात,

46-14
कां उदितें रश्मिराजें । लोपिलीं चंद्रादि तेजें । नाना प्रळयांबुमाजें । नदी नद ॥46॥
अथवा सूर्य उगवला असता जशी चंद्रादिक तेजे लोपतात अथवा प्रलयकाळच्या पाण्याच्या महापुराने जसे नदी व नद नाहीसे होतात.
47-14
तैसें येणें पाहलेया । ज्ञानजात जाय लया । म्हणौनियां धनंजया । उत्तम हें ॥47॥
अर्जुना त्याप्रमाणे हे ज्ञान उदय पावले असता इतर सर्व ज्ञाने लयास जातात. म्हणून अर्जुना हे ज्ञान उत्तम आहे.
48-14
अनादि जे मुक्तता । आपुली असे पंडुसुता । तो मोक्षु हातां येता । होय जेणें ॥48॥
अर्जुना, आपली जी अनादि मुक्तता आहे, ती मुक्तता या ज्ञानाने हस्तगत होते.
49-14
जयाचिया प्रतीती । विचारवीरीं समस्तीं । नेदिजेचि संसृती । माथां उधऊं ॥49॥
ज्याच्या अनुभावाने सर्व विचारशूर पुरुष संसाराला डोके वर काढूच देत नाहीत.
50-14
मनें मन घालूनि मागें । विश्रांति जालिया आंगें । ते देहीं देहाजोगे । होतीचि ना ॥50॥
ते विचारशूर पुरुष आपली विषयांकडे असलेली मनाची प्रवृत्ती मनानेच मागे हटावून, अंगाने विश्रांती स्वत: ब्रह्मरूप झाल्यावर जरी देतात असतात तरी पण ते देहाजोगे होत नाहीत. देहाएवढेच आपल्याला समजत नाहीत.

Sartha Dnyaneshwari Chapter 14th Complete
Sartha Dnyaneshwari Adhyay ChaudavaSampurn
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय चौदावा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय 14 वा संपूर्ण
सार्थ ज्ञानेश्वरी अध्याय १४ वा संपूर्ण